Талас ((Қаракөл) өзені презентация

КУРСТЫҚ ЖОБАДА ЖАМБЫЛ ОБЛЫСЫ ЖУАЛЫНДА ОРНАЛАСҚАН ТАЛАС (ҚАРАКӨЛ) ӨЗЕНІ – УЧКОШОЙ ӨЗЕНІНІҢ САҒАСЫ 4,0 КМ ЖОҒАРЫ, ҚАРАОЙ АУЫЛЫНЫҢ НЕГІЗГІ ЕСЕПТІК ГИДРОЛОГИЯЛЫҚ СИПАТТАМАЛАРДЫ АНЫҚТАУ»
ҚАРАСТЫРЫЛЫП ОТЫРМЫН.
ЖОБАНЫҢ МАҚСАТЫ – КУРСТЫҚ ЖҰМЫС БАРЫСЫНДА,ЖАМБЫЛ ОЛБЛЫСЫНДА ОРНАЛАСҚАН ТАЛАС (ҚАРАКӨЛ) ӨЗЕНІ – УЧКОШОЙ ӨЗЕНІНІҢ САҒАСЫ 4,0 КМ ЖОҒАРЫ, ҚАРАОЙ АУЫЛЫНЫҢ 1938-1962 ЖЫЛДАР АРАЛЫҒЫНДАҒЫ МӘЛІМЕТТЕР БОЙЫНША БЕРІЛГЕН ӨЗЕННІҢ НЕГІЗГІ ЕСЕПТІК ГИДРОЛОГИЯЛЫҚ СИПАТТАМАЛАРЫН ЕСЕПТЕУ. БЕРІЛГЕН ДЕРЕКТЕРДЕН АЛЫНҒАН СУ ШЫҒЫНЫ АРҚЫЛЫ ЖЫЛДЫҚ АҒЫНДАРЫН ЕСЕУІ,ЖЫЛДЫҚ АҒЫНДЫ ҮЛЕСТІРІЛІМІН «НАҚТЫ ЖЫЛ» ӘДІСІМЕН АНЫҚТАУЫ, ӨЗЕННІҢ МОЛ АҒЫНДЫСЫНЫҢ СИПАТТАМАЛАРЫН АНЫҚТАУЫ ЖӘНЕ ДЕ ҚАМТАМАСЫЗДЫҚ ҚИСЫҒЫН ТҰРҒЫЗУ БОЛАТЫН.

БАСТАПҚЫДА ӨЗЕННІҢ ЖЫЛДЫҚ АҒЫНДЫЛАРЫН ЕСЕПТЕУ КЕРЕК БОЛАТЫН.БІЗ ОНЫ ҮШ ЖАҒДАЙДА ҚАРАСТЫРДЫМ.МӘЛІМЕТТЕР ЖЕТКІЛІКТІ КЕЗДЕ, ГИДРАЛОГИЯЛЫҚ ҚАТАР САНЫ ЖЕТКІЛІКСІЗ КЕЗДЕ ЖӘНЕ БАҚЫЛАУ ДЕРЕКТЕРІ ЖОҚ БОЛҒАН ЖАҒДАЙДА АНЫҚТАДЫМ.ОДАН КЕЙІН ҚАМТАМАСЫЗДЫҚ ҚИСЫҒЫН ТЕОРЕТИКАЛЫҚ ЖӘНЕ ЭМПИРИКАЛЫҚ АРНАЙЫ ЫҚТИМАЛДЫҚ ТОР КӨЗІНЕ СЫЗДЫМ.

1.1. ЖЫЛДЫҚ АҒЫНДЫ ҮЛЕСТІРІМ ҚИСЫҒЫНЫҢ ПАРАМЕТРЛЕРІН МОМЕНТТЕР ӘДІСІМЕН БАҒАЛАУ
Талас (Қаракөл) өзені – Учкошой өзенінің сағасы 4,0 км жоғары, Қараой ауылы, ағынының теоретикалық және аэмпирикалық үлестірім қисығын тұрғыздым.
Тапсырмада берілген бойынша, 95%-дық үлестіріліммен анықталған(1) есептік өзен шығыны тең болады: м3/с.

ГИДРОЛОГИЯЛЫҚ ҚАТАР ҚЫСҚА БОЛҒАН ЖАҒДАҒДА ҚАЛЫПТЫ ЖЫЛДЫҚ АҒЫНДЫНЫ АНЫҚТАУ
Талас (Қаракөл) өзені – Учкошой өзенінің сағасы 4,0 км жоғары, Қараой ауылы – аналогін келесі түсінік бойынша таңдалады. Біріншіден, Талас-Кировское а. өзені – аналогі жеткілікті бақылаулар қатарына ие болуы керек. Әрі қарай зерттеліп жатқан Талас (Қаракөл) өзені – Учкошой өзенінің сағасы 4,0 км жоғары, Қараой ауылы мен Талас-Кировское а. өзені -аналогі келесі ерекшеліктер бойынша сәйкес келуі керек

ТАЛАС (ҚАРАКӨЛ) ӨЗЕНІ – УЧКОШОЙ ӨЗЕНІНІҢ САҒАСЫ 4,0 КМ ЖОҒАРЫ, ҚАРАОЙ АУЫЛЫ, БОЙЫНША БЕРІЛГЕН ҮЛЕСТІРІМДЕ (Р=95%) ӨЗЕННІҢ ЖЫЛДЫҚ ӨТІМІН АНЫҚТАУ.
БЕРІЛГЕН МӘНДЕРІ ТАЛАС (ҚАРАКӨЛ) ӨЗЕНІ – УЧКОШОЙ ӨЗЕНІНІҢ САҒАСЫ 4,0 КМ ЖОҒАРЫ, ҚАРАОЙ АУЫЛЫ, 26 ЖЫЛДЫҚ ӨЗЕН ӨТІМІНІҢ ГИДРОМЕТРИЯЛЫҚ ҚАТАРЫНЫҢ БАҚЫЛАУ МӘНДЕРІ КӨРСЕТІЛГЕН, 1-КЕСТЕ.
ҰҚСАС ӨЗЕН: ТАЛАС- КИРОВСКОЕ А. ӨЗЕНІ. БАҚЫЛАУЛАР 46 ЖЫЛҒА БЕРІЛГЕН. (5- КЕСТЕ).

БАҚЫЛАУ МӘЛІМЕТТЕРІ БОЛМАҒАН ЖАҒДАЙДА ӨЗЕННІҢ ЖЫЛДЫҚ ӨТІМІН ЕСЕПТЕУ
БАҚЫЛАУ МӘЛІМЕТТЕРІ БОЛМАҒАН ЖАҒДАЙДА ЖАЗЫҚТЫҚ ӨЗЕНДЕРДІҢ АҒЫНЫНЫҢ ЖЫЛДЫҚ ӨЛШЕМДЕРІН ИЗОСЫЗЫҚТАР КАРТАСЫ БОЙЫНША ЕСЕПТЕУ

Талас (Қаракөл) өзені – Учкошой өзенінің сағасы 4,0 км жоғары, Қараой ауылы, есептік жылдық су өтімін анықтау
(Р=95% қамтамасыздық кезінде). Берілген мәліметтер. 12 жыл ішіндегі бақылау қатарлары берілген. Су жинау ауданы – F=1160 км , H=2760 м.
Су жинау алабының ауырлық центрін біле отырып, изосызықтар картасынан өзен ағынының орташа көпжылдық мәліметтерін анықтайды.
Мо=27,6л/(с·км²);
Осыдан: Qoзерт=MoFзерт10³=27,6·11601000=32,0м3/с; (37)
Карта бойынша жылдық су өтімінің өзгергіштік коэффициентін анықтайды. (2– сурет), Су жинау алабының ауырлық центрін біле отырып: .

Талас (Қаракөл) өзені – Учкошой өзенінің сағасы 4,0 км жоғары, Қараой ауылының 1938-1962 жылдар аралығындағы әр бір жылдың, лимиттік кезеңін, маусымдық кезеңінің су өтімін анықтап, нақты жыл әдісін таптым.Мәліметтер бойынша 1938 жыл – нақты жыл болып табылады.Осы әдіс арқылы нақты жылдың су өтімінің есептік гидрографын салдым.

ЖЫЛДЫҚ АҒЫНДЫ ҮЛЕСТІРІЛІМІН «НАҚТЫ ЖЫЛ» ӘДІСІМЕН АНЫҚТАУ.

Жылдық, шектелген кезеңнің, шектелген мезгілдің су өтімдерінің сомасының шамалары қай қамтамасыздық кезінде берілген мәндерге ең жақын, сол жылды таңдаймыз. 7– кестеден р=95% қамтамасыздық кезіндегі сәйкес мәндер әр түрлі жылдарда орын алғаны көрінеді. Бір жылдық су өтімінің сомасы үшін – 1962 жыл, шектелген кезеңнің су өтімі сомасы үшін 1938 жыл, шектелген мезгілдегі су өтімі сомасы үшін – 1938 жыл. Осы жерден бұл әдіс арқылы есептік жылішілік су өтімін анықтауға келмейтінін көреміз. Себебі, жылдар сәйкес келмейді. Мұндай жағдайларда тұтастыру әдісіне көшеді. Егер жылдар сәйкес келсе, онда су өтімінің есептік гидрографы ретінде сол таңдалған жылдың гидрографын аламыз.

Талас (Қаракөл) өзені – Учкошой өзенінің сағасы 4,0 км жоғары, Қараой ауылы, мол ағындысының сипаттамаларын анықтадым. Берілген мәлімет бойынша максималды су шығыны арқылы кепілді түзету шамасының мәні таптым. Эмпирикалық нүктелердің теоретикалық үлестірімін қисығынан ауытқушылығы соңғы белгіленген нүктелерде байқалады.Сол себебті теоретикалық және эмпирикалық үлестірім қисықтарының арасындағы айырмашылыққа объективті баға беру үшін төменгі және төменгі бөлігінде эмпирикалық үлестірім қисығын( жылдық ықтималдылық артуымен) есептелген, ең үлкен және ең кіші картадағы мүшесі бойынша 95% деп нақты интервалы.

ӨЗЕННІҢ МОЛ АҒЫНДЫСЫНЫҢ СИПАТТАМАЛАРЫНЫҢ АНЫҚТАУ ЖӘНЕ ҚАМТАМАСЫЗДЫҚ ҚИСЫҒЫН ТҰРҒЫЗУ
Өзен суының максималды шығыны су тасу немесе су тасқыны кезінде анықталады. Максималды есептік шығын деп гидротехникалық құрылымдардың саңылауларынан өткен шығынды айтамыз. Осы шығын бойынша бөгет шамалары, су жинау құрылымдарының өлшемдері, темір жол және автомобиль жолдарындағы көпір саңылаулары өлшемі және т.б. анықталады.
Максималды өтімді пайда болуы бойынша үш топқа бөледі: қарлы максимумдар, немесе еріген су максимумдар; жауын немесе жаңбыр максимумдар; қар еру және жаңбыр аралас пайда болған аралас максимумдар. Гидротехникалық құрылымдар есептеулерінде ең жоғарғы болып табылатын есептік максимумды табу керек.

Берілген мәліметтер жеткілікті болған жағдайда максималды су шығынын есептеу
Максималды (ең жоғарғы) су шығынының берілген бақылау мәліметтері жеткілікті болғанда пайда болу жолдарына қарамай, жоғарғы су шығындарының мәліметтерін қолданамыз. Бұл мәліметтер Су кадастрында болады. Барлық бақылау кезеңіне барлық ақпараттарды қолдану керек,

Тапсырмада берілген бойынша, 0,01%-дық үлестіріліммен анықталған(1) есептік өзен шығыны тең болады: К0,01=3,75 , м3/с.
Ағын нормасының орташа квадраттық ауытқуы мен өзгергіштік коэффициентінің қателіктері рұқсат етілетін мәндерден аспайтынын есептедік. Демек бақылау қатарының ұзақтығы жеткілікті.
Есептік максималды су шығынының көрсеткіштерінің мәніне 0,01 арту ықтималдылығымен кепілді түзетуді есептейміз:
∆Q=1·154,9·15=31,0м³/с;
Qmax=Qp+ΔQ=154,9+31,0=185,9 м³/с.
Талас (Қаракөл) өзені – Учкошой өзенінің сағасы 4,0 км жоғары, Қараой ауылының жылдық су шығынының статистикалық мәндері арқылы милиметровкаға эмпирикалық және теоретикалық нүктесін сыздым, (3-сурет).

БЕРІЛГЕН БАҚЫЛАУ МӘЛІМЕТТЕРІ ЖОҚ БОЛҒАНДА МАКСИМАЛДЫ ШЫҒЫНЫН ЕСЕПТЕУ
Көктемгі су тасу кезіндегі есептік максималды су шығынының берілген бақылау мәліметтері жоқ болғанда жазықтық және таулы өзендер үшін эмпирикалық тәуелділік бойынша анықтайды [2]:
Мұнда: K0- cу тасудың келісім көрсеткіші;
hp%-ізделіп отырған максималды шығын сияқты осы су тасудағы
сомалық өтімінің есептік қабаты, мм;
F-тұйықтаушы тұстамаға дейінгі су жинау ауданы, км2;
N-су жинау ауданына байланысты максималды есептік су
шығынының есептік өтімге қатынас модулі кемуін сипаттайтын
дәреже көрсеткіші;
, - су қойма және көлмен реттелген максималды су шығынының
төмендеуін есептейтін коэффициенттер;
- максималды ағын мен ағынды қабатының статистикалық
шамаларын есептейтін коэффициент;

өйткені берілген өзен алабы ауданы 1160 км2 және шөлейт аумақта орналасқан.
Соңында Талас өзенінің максималды су шығыны есептелді:
Qp%=0,06·0,18·1160(1160+1)0,35·1·1·1,02=1,08 м³/с