Жердің ішкі құрылымы. Литосфераның құрылысы. Литосфералық тақталар презентация

Литосфер.
Жердің ішкі құрылымы
Литосфераның құрылысы
Литосфералық тақталар

Жердің ішкі құрылымы

Литосфераның құрылымы,қалыңдығы:
7-10
70км
Гималайда 90км
35-40

1.Жер қыртысын құраушы негізгі 8 элементтер,жерқыртысының 99% алып жатыр:
Оттегі 47
Кремний 30
Алюминий 8
Темір 5
Кальциййй
Натрий
Калий
магний

2. Мантия: Төменгі манттия Жоғарғы мантия
Мантия тереңдігі 2900 км құрайды. Жердің массасынан 76%, ал көлемінен 83% құрайды.
Мантиядағы болып жатқан үдерістердің барлығым жер бетіне шығады мысалы: құрлық қозғалуы ,вулканизм,жер сілкінісі,тау түзілу жане кен орнынын пайда болуы.
Жердің жоғарғы мантиясындағы тығыздық,тұтқырлық қасиеттері төмен қабат Астеносфера. Барлық эндогендік процестер астеносферадда орын алады.
Төменгі мантия оливин және пироксен деген 2 кристалдан тұрады.

3. Ядро
Ядро: ІШКІ (қатты күйінде,) және СЫРТҚЫ (сұйық)
Ядрода темір көп, қосымша күкірт,оттегі,сутегі болуы мүмкін.
Тереңдігі 2900 км
Орташа радиусы 3500км

Литосфераның құрылысы
Жер қыртысы құралады
Минералдар 4000 түрі бар
Өздеріне ғана тәг ішкі құрылымы бар жеткілікті дәрежеде тұрақты химиялық қосыгдылар және таза элементтер
Тау жыныстары
Жер қыртысын құрайтын минералдардың табиғи жиынтығы, бір жыныс құрамына бірнеше минерал кіруі мүмкін
Пайда болуына байланысты
Эндогендік
Эндон ішінде, генос туу.
Тектоникалық қозғалыстар,вулканизм,магматизм
Экзогендік
Экзо тысында
Жел,су,температураадам,жануар

Минералдаар
Тау жыныстары
Қатты:
алмаз,
кварц
сұйық: су,мұнай,газ
Газ:барлық газдар
Кристалл
Галит,кварц
Аморфты
Опал
Шайыр
жылтыртас
Магмалық
Магма жер қойнауы (интрузивті) мен бетінде (эффузивті) кезде пайда болады.
Мысалы:габбро,базальт,гранит.
Метаморфтық
Т.ж жоғары қысым,температура жне магманың химиялық ықпалымен жер қойнауынан келетін ыстық термалды сулар мен газдардың әсерінен шөгінді және магмалық жыныстардың өзгеруінен қалыптасады.
Мысалы:дала шпаты,слюда,кварц,слюда,гранит,мәрмәр,топаз,турмалин.
Шөгінді
Т.ж шөгінді,магмалық,метаморфтық тау жыныстардың мүжілуі кейін қйта түзілуі нәтижесінде жүреді.
1. Сынған
Мүжілуі қатты бөлшектен тұрады:малта тас,қиыршық тас,ірі құм,балшық,сазтас,жентектас,конгломерат.
2. Химиялық теңізде,лагуналарда түзіледі:гипс,сильвин,галит.
3. Органогнді тірі организмдердің қатысуының арқасында п.б :көмір,жанғыш тақтатас,әктас,шыымтезек,ұлутас,мұнай

Литосфералық тақталар қозғалысы:
1
Дивергенция- тақталардың алшақтауы

2
Конвергенция- тақталардың соқтығысуы,

3
Ығысып жылжу немесе параллель қозғалу

Жер сілкінісі бұл жылдам жер асты дүмпулері және жер бетінің тербелістері.
Тау жыныстарыныың үзілуі мен жылжууы орын алатын тереңдегі нүктені жер сілкінісінің ошағы д.а
Жер сілкінісін зертттейтін ғылым Сейсмология.
Қазақстанда 1964 Медведев Шпонхойер карник құрастырған MSK-64 K шәкілі қолданылады 12 балл

Жанартау:
Жанартау дегеніміз ыстық газ,бу, тау жыныстарының сынықтары шығарылатын және лава ағындары ағатын конустық пішіндегі тау.
Магмалық ошақтар жер қыртысының магма жиналатын орны.
Төгілген магма лава деп аталады
СӨнген
Эльбрус,Казбек,Килиманджаро
Сөнбеген
Ключевская шоқысы,Этна,Мауна Лоа
Ұйқыдағыы Кіші Семачик,Пинатубо

Атмосфера

Метеорология элементтері:
Ауа рай,
Ауа массасы
Ауа температурасы термометр
Ауа темп тәуліктік барысы,тербеліс амплитудасы
Ауа темп жылдық барысы,шағылысуы\
Қаззіргі таңда жердің ауа қабықшасын зерттеу ДЖ метеорологиялық ұйымы жетекшілігімен жүзеге асырылады: Ұлыбритания,Қытай,Ресей,АҚШ,Франция.

Атмосфералық қысым: салмағы , өлшеуіш құралы,сынап бағанасының миллиметр
760
Жел
Тұрақты
Батыс желдер,Пассаттар
Уақытша
Муссондар мен бриздер
Желдің бағыты мен жылдамдығын ФЛЮГЕР
Ал жылдамдығының дәл өлшемін АНЕМОМЕТР
Желдің бағыты румбтармен немесе көкжиек тұстарымен есептеледі.
Желдің күші 12 баллдық шкааламен өлшенеді.

Ауа райы:ылғалдылық,жауын шашын
Ылғалдылық ауадағы су буының мөлшері.Қаныққан ауа дегеніміз құрамында баар мөлшерден көп су буын сыйғыза алмайтын ауа.
Қанықпаған ауа дегеніміз су буының мөлшері болуы керек нормадан аз ауа.
ЫЛҒАЛДЫЛЫҚ
Абсолюттік
Г/М3 өлшенетін,белгілі бір уақыт аралығындағы ауадағы су буы
Ауадағы бар ылғал мөлшерінің ерілген температурада болуы мүмкін мөлшерге қатынасы,
% есептелінеді.
Шаш гигрометрімен

Атмосфералық жауын шашын:
Бұлттар( 10 баллдық шкламен)
Қазбауыр( Шарбы)
Жоғары қабат бұлттары, ешқандай жауын шашаын жаумайды
6 км жоғары орналасады
Қатпарлы
Орта және төменгі қабаттардыың бұлттары
Негізгі жауын шашын осылардан түседі.Ұзақ нөсер жауындар
2-6км аралығында
Түйдек (Будақ)
Төменгі қабатта пайда болып,үлкен көлемді болады. Нөсер жауын найзағай бұршақ осы бұлттан жауады.
2 кмге дейін таралады

Жауын шашын
Атмосферада пайда болатын:
Жаңбыр
Қар
бұршақ
Жер бетінде түзілетін жауын шашын:
Тұман
Қырау
Шық
Қатқақ
көктайғақ

Қолайсыз атмосфералық құбылыстар:
Жауын шашынмен байланысты
Қар жауу
Нөсер жауын
Құрғақшылық
Тұман
Көктаййғақ
үсік
Желмен байланысты:
Қарлы боран
Шаңды дауыл
Құйын
тропиктік циклондар
Аңызақ жел
КАЖДЫЙ ҚҰБЫЛЫСТЫҢ АНЫҚТАМАСЫ ГРУППАДА БАР,ДЛЯ СЕБЯ ОҚУҒА,ЖАТТАМАЙ АҚ ҚОЙЫҢДАР

ГИДРОСФЕРА
Гидросфера Дүниежүзілік мұхит пен құрлық суларынан тұрады.
Гидросферанң барлық су көлемі: 1,6 млрд км3,
: Оның 96.5% ДЖ мұхиттың тұзды суы
1.7% мұздықтардағытұщы су
1.7% жер асты сулары
0.006% өзен,көл,батпақ,бу,т.б

Үлкен және кіші су айналымыы

1.Өзен:табиғи су ағындары
1.Ніл ДЖ гі ең ұзын өзен 6671км
2. Амазонка ДЖ гі ең суы мол өзен
2. Көл табиғи суға толған ойыс
1. ДЖ ең терең көл Байкал 1620м
2. ДЖ ең үлкен көл Каспий теңіз көлі 376000км2
3. Титикак теңіз деңгейінен 3812 м иікте орналасқан.
3.Мұздықтар дегеніміз мұз шоғыры болып табылатын табиғи түзілістер.
Ғаламшарда 16 млн.км2 астам ауданды, құрлықтың 11% алып жатыр.

4.Жерасты сулары
Жер астында қатты, сұйық, газ күйінде кездеседі.
16 шақырым тереңдікте тұщы су қоры 400 млн км2 көрсеткішті құрайды.
ДЖ боййынша тұщы судың 99% мұздықтарда орналасқан.Әсіресе поляр зоналарында.

Дүниежүзілік мұхит бөліктері, :
Ауданы 361 млн.км2
Солтүстік жарты шарда 61% алып жатыр
Оңтүстік жарты шарда 81% алып жатыр7
Дүниежүзілік мұхитта құрлық бөліктері: МАТЕРИК, ТҮБЕК,АРАЛ, ТОПАРАЛ(АРХИПЕЛАГ)

Материк құрлықтың су қоршап жатқан ірі бөлігі:
1.С. Америка
2.О. Америка
3. Еуразия
4. Африка
5. Аустралия
6. Антарктида
Арал құрлықтың барлық жағын су қоршап жатқан шаағын бөлігі:
Ең ірі арал:Гренландия
ТОПАРАЛ(АРХИПЕЛАГ)
Супсты түбі ортақ шағын,бір біріне жақын орналасқан аралдар тобы:
Гавай,Жапон,Үлкен және Кіші Антиль Аралдары.
Түбек
құрлықтың бір шеті материкке немесе аралға ұштасатын,ал қалған жағын су қоршап жатқан бөлігі:
ДЖ ең ірі түбек Арабия түбегі.

Мұхиттағы су обьектілері:теңіз,шығанақ,бұғаз
Теңіз
Шығанақ
Бұғаз
Ішкі
Материкке кіріп жатқан:Жерорта т.
Шеткі
Шетінде орналасқан:Кариб,Саргасс
Жерорталық
Екі құрлықты бөліп жатқан: Қызыл
Мұхиттыың немесе теңіздің құрлыққа сұғына еніп жатуы:Аляска ,Бенгал,Бискай,Гвинея.
Екі жағы құрлықпен шектескен енсіз су айдыны.
Ең ұзыны Мозамбик.
Ең үлкен Дрейк

Тынық мұхит. Тынық мұхит – Жер шарындағы ең үлкен және өте терең мұхит. Көлемі – 178.7 млн км².Тынық мұхитта бүкіл дүниежүзілік мұхиттың ең терең жері (11 022 м) – Мариан шұңғымасы бар.
Көлемі жөнінде екінші орында. Ауданы – 93 млн км². Терең шұңғымалар арал доғаларын айнала орналасқан (ең терең жері Пуэрто-Рико шұңғымасы – 8742 м) олар бір-бірінен су астындағы үстірттермен, қыраттармен, жоталармен бөлінген.
Ауданы (75\хэ млн км²) Оңтүстік жарты шардың едәуір бөлігін алып жатыр. Орташа тереңдігі – 3711 м, ең терең жері 7729 м (Зонд шұңғымасы). Үнді мұхиты төрт материкті жалғастырады.
Солтүстік Мұзды мұхит. Мұхиттардың ішіндегі көлемі ең кішісі. Ауданы – 14 млн км². Мұхиттың ең терең жері Гренланд теңізінің солтүстігінде (5527 м). Жалпы орташа тереңдігі 1220 м. Солтүстік Мұзды мұхит солтүстік полюсті қоршай орналасқан

Мұхит суларының қассиеттері: тұздылығы, температурасы,тығыздығы
Тұздылық
дешеніміз мұхит суында еріген тұх мөлшері.
%0 промиллмен өлшенеді.
Температура
Күннің жылу мөлшеріне байланысты.
Мұхит суы темп.
0м +16
200м +15.5
1000м +3.8
5000м +2.5
Тығыздық
Су көлемінің бірлігінде заттың қандай массасы бар екенін көрсетеді.

Ммұхит суы қозғалысы:
Желдік толқындар - жел энергиясының су бетіне тікелей әсер етуінен туындайтын судың тербелмелі қозғалысы.

Судың толысуы және қайтуы дегеніміз су деңгейінің көтерілуі мен қайтуының алмакезек қайталанып отыруын айтады.

Мұхит ағыстары — мұхиттар мен теңіздер суының ұдайы, мезгіл-мезгіл, қысқа мерзім бойы жылжып тұруы; мұхиттық ағыстар, түрлі күштердің әсерінен болатын теңіздер мен мұхиттардағы су массаларының жылжымалы қозғалысының үрдісі.