Сөз тіркесінің құрылымы презентация

«Сөз тіркесі” ұғымы, сөйлемдегі қызметі;
Сөз тіркесінің типтері, түрлері;
Сөздердің байланысу түрлері.
ЖОСПАР

Сөз тіркесі - кемінде екі сөздің мағыналық, әрі тұлғалық жақтан байланысуы.
«Сөз тіркесі” ұғымы
Сөз тіркесі жасалу үшін, оның құрамындағы сөздер мағыналық және грамматикалық жағынан байланысты айтылуы шарт.

СӨЗ ТІРКЕСІ
1. Екі сөздік форма арасындағы синтаксистік
қатынасты білдіреді.
2. Анықтауыштық қызмет атқарады.
3. Заттар мен құбылыстардың сапа белгілерімен қоса алғандағы кең де нақтырақ түрдегі атауын білдіреді.
4. Қимыл – күйді оның қосымша жағдайларымен
ашып дәлдеп атап көрсетеді
5. Сөз тіркесін құрайтын тұлғалар толық мағыналы негізгі сөздерден құралады, сабақтаса байланысады.
6. Мағынасы жағынан толық, қызметі жағынан дербес
болады.
7. Бағыныңқы және басыңқы сыңардан тұрады.

Сөз тіркесінің типтері
Морфологиялық-
синтаксистік
Қабыса
байланысқан
сөз тіркесі
Есімді
Құрылымдық
Құрамының еркін не
тұрақтылығына қарай
Етістікті
Дара
Күрделі
Тұрақты
Еркін
Матаса
байланысқан
сөз тіркесі
Меңгеріле
байланысқан
сөз тіркесі
Қабыса
байланысқан
сөз тіркесі
Меңгеріле
байланысқан
сөз тіркесі

Сөз тіркесі
БАҒЫНЫҢҚЫ СӨЗ
Тірек сөздің мағынасын нақтылап, даралап сипат беретін бірінші сөз.
таза киіну
тиянақты ойлау
орнынан қозғалмау
спортпен шұғылдану
Сөз тіркесін жасауға тірек екінші сөз.
БАСЫҢҚЫ СӨЗ

Сөз тіркесінің түрлері
ЕСІМДІ ТІРКЕС
ЕТІСТІКТІ ТІРКЕС
Басыңқы сыңары есім сөзден
болған сөз тіркесі.
Басыңқы сыңары етістіктен
болған сөз тіркесі.
әдемі киім
айтуға құмар
оқуға тиімді
жаңбыр жауды
тыныш отыру
мектепке келген

Сөз тіркесінің лексика- грамматикалық мағынасы

СӨЗ ТІРКЕСІ
Сөз тіркесінің лексика- грамматикалық мағынасы
Анықтауыштық қатынас. Матаса, қабыса байланысқан есімді тіркестер. Мыс:Асанның добы, жақын жер.
Толықтауыштық қатынас. Меңгеру байланысындағы есімді,етістікті тіркестер.
Мыс:сөзге шебер, қызанақты суару.
Пысықтауыштық қатынас. Меңгеру, қабысу, жанасу байланысын-дағы етістікті тіркестер. Мыс: тез келді, қараңғыда ашылды.

Сөз тіркесін құрастырушы сөздер бір-бірімен синтаксистік байланысқа түседі.

Мыс: Мен оқимын
Сен оқисың
Ол оқиды
Мыс: : мектеп үйі, біздің гүліміз
Мыс: Су - ды төкті. Ағасы – на берді

Мыс: Қара қалам, қызықты оқиға
Мыс: Кеше болды, әдейі келді.

Синтаксистік сөз тіркестерінің түрлері. Құрамына қарай сөз тіркестері:
Жалаң сөз тіркесі
Күрделі сөз тіркесі
Аралас сөз тіркесі

Күрделі сөз тіркесі – бір ғана ұйтқы (басыңқы) сөзге келіп тірелетін әр басқа байланыс түрлерінің (меңгеру мен жанасудың) жиынтығын айтамыз.
Жалаң сөз тіркесі – сөйлемдегі сөздердің саны қанша екендігіне қарамастан олардың бәрі сөз тіркесінің бір-ақ түрімен (меңгеру немесе қабысу) байланысуын айтамыз.
Аралас сөз тіркесі – әр басқа ұйтқы сөзге тірелетін әр түрлі байланыстардың жиынтығы.