Bolalarda rentgen taxlil презентация

Bolalarda rentgen taxlil, EOD, termodiagnostika, allergik va bakteriologik tekshiruvlar.

Tekshirish usullarining maqsadi bemor kasalligining aniq tashxisini qo‘yish. Tekshirish usullari quyidagi guruhlarga bo‘linadi: so‘rov, ko‘rik, yordamchi tekshirish usullari, laboratoriya tekshirish usullari.

YORDAMCHI TEKSHIRISH USULLARI
Yordamchi tekshirish usullari maxsus apparatlar va moddalar yordamida amalga oshiriladi va tashxisni aniq o‘rnatilishini ta’minlaydi.

Yordamchi tekshirish usullariga Rentgenologik usul, Ortopantomografiya, Tomografiya, Elektroodontometriya, Termodiagnostika, Profilometriya, Stomaskapiya, Vital bo‘yash usuli, Og‘iz bo‘shlig‘i gigiyenik indeksini aniqlash, Laboratoriyada tekshirish usullari,

Termodiagnostika
Tishning termik ta’sirlardan ta’sirlanishi. Ta’sirlovchi sifatida issiq yoki sovuq suvdan foydalaniladi.
Tekshirishni o‘tkazishdan, avval, tishni izolyatsiya qilinadi, quritiladi va shprits yordamida kariyes bo‘shlig‘iga issiq yoki sovuq suv yuboriladi.

Profilometriya.
Profilometriya tekshirishning yangi usuli bo‘lib oddiy uzunligi 1 mikromertdan kam bo‘lmagan infraqizil lazerni qo‘llashga asoslangan.
Tekshiriladigan tish lazer nurlari yordamida qizdiriladi va natijada tishning o‘zi infraqizil diapazonida nur tarqata boshlaydi.
Bu nurlardan 34 tibbiyot xodimi kompyuter yordamida tishning ichki strukturasini tahlil qilish imkoniga ega bo‘ladi.

Stomaskapiya
Bu usul tishlarni ulrtrabinafsha lampa bilan tekshirishga asoslangan.
O‘zgarish bo‘lmagan emalda nur yutilmaydi, nuqsoni bo‘lgan emal sohasida esa nurning yutilishi kuzatiladi.

Vital bo‘yash usuli
Bu usul emalning butunligini aniqlashga asoslangan.
Vital bo‘yash usulini o‘tkazish uchun tekshirilayotgan tishning yuzasi karashlardan tozalanadi, quritiladi va tish yuzasiga 3 daqiqaga metilen ko‘kning 2–3% suvli eritmasiga botirilgan tampon qo‘yiladi. Belgilangan vaqt o‘tganidan so‘ng tampon olib tashlanadi, tish yuzasi suv bilan yuviladi va emalning bo‘yalish darajasi aniqlanadi. Emalning demineralizatsiya bo‘lgan qismi och ko‘kdan to‘q zangori ranggacha bo‘yaladi.

Og‘iz bo‘shlig‘i gigiyenik indeksini aniqlash
Og‘iz bo‘shlig‘i gigiyenik indeksini aniqlash kasallikni kelib chiqishi va kechishida muhim ko‘rsatkich hisoblanadi.
Hozirgi kunda og‘iz bo‘shlig‘i gigiyenik indeksini aniqlashning ko‘pgina usullari mavjud.
Fedorov-Voldkin usulini o‘tkazish uchun 6 ta kesish tishlarning vestibulyar yuzasiga yo‘did kaliy eritmasi surtiladi.
Tishlarni bo‘yalish darajasiga qarab 5 balli shkala asosida baholanadi.

• Indeksni quyidagi formula yordamida hisoblab chiqariladi
TKI = 6 ta tishning ko‘rsatkichlari /6
• tishning butun yuzasi bo‘yalsa – 5 ball;
• 3/4 qismi bo‘yalsa – 4 ball;
• 1/2 qismi bo‘yalsa – 3 ball;
• 1/4qismi bo‘yalsa – 2 ball;
• Bo‘yalmasa – 1 ball.
3 va undan ortiq ball bo‘lsa og‘iz bo‘shlig‘i gigiyenik holati qoniqarsiz, 0 ball bo‘lsa qoniqarli hisoblanadi

Laboratoriyada tekshirish usullariga sitologiya, bakteriologik, biopsiya, immunobiologik tekshirish usuli, bioximik usul, qonning klinik analizlari va boshqalar kiradi.

Sitologiya. Sitologiya usuli hujayra elementlarini o‘rganishga asoslangan. Stomatologiyada sitologik tekshirish usuli uchun qirindi, punksiya mahsulotlaridan foydalaniladi. Sitologiya usuli yordamida o‘sma kasalliklari, tuberkulyoz yazvalari, og‘iz bo‘shlig‘i shilliq pardasi kasalliklarini aniqlashda muhim o‘rin tutadi.
Biopsiya. Patologik o‘zgargan to‘qimalarni sitologik tekshirishdan o‘tkazish. Skalpel va maxsus asboblar yordamida patologik o‘zgargan qismdan 5–6 mm to‘qima kesib olinadi va gistologik tuzilishni mikroskop ostida tekshiriladi.

Immunobiologik tekshirish usuli. Og‘iz bo‘shlig‘i shilliq pardasining ba’zi kasalliklari tashxisini aniqlash uchun imunobiologik tekshirish usulidan foydalaniladi. Masalan zaxm, brutsellyoz kasalliklarini aniqlashda muhim o‘rin tutadi.
Bakteriologik tekshirish usuli. Bu usul kasallikni keltirib chiqargan mikrob va zamburug‘lar turini aniqlash hamda ularni sezuvchanlik darajasini aniqlash maqsadida o‘tkaziladi. Sezuvchanligi yuqori bo‘lgan dori vositalaridan foydalanish kasallikni tez davolanishiga zamin bo‘ladi.
Bioximiya usuli. Bu usulda qon va peshobning tarkibida qand borligi aniqlanadi. Ko‘pincha bu usul og‘iz bo‘shlig‘i shilliq pardasi kasalliklari tez-tez qaytalaydigan bemorlarda, qandli diabet kasalligi bor yo‘qligini aniqlashda yordam beradi.

Elektroodontometriya
Elektroodontometriya usuli tish pulpasi va parodont to‘qimasining elektr tokiga qilgan javob reaksiyasiga asoslangan. Bu tekshirish usuli maxsus apparatlar (EOM-REOM-3, UVN-1) yordamida amalga oshiriladi.
Sog‘lom tishlar 2–6 mkA da,
chuqur kariyes 20–40 mkA da,
pulpaning faqat toj qismida yallig‘lanishi 60 mkA da og‘riqli reaksiya bilan javob beradi.

EOD da og‘riqli reaksiya 100 mkA dan katta bo‘lsa, pulpaning toj va ildiz qismlari nobud bo‘lganligidan, hamda periodont to‘qimasida patologik o‘zgarish bo‘lishi mumkinligidan dalolat beradi. Elektroodontometriya solishtirma tashxis o‘tkazish uchun tavsiya etiladi.

Qo’shimcha tekshirish usullariga elektrodontodiagnostika kiradi (EOD).
Bolalar yoshida EODtishlar rivojlanish davrlariga bog’liq holda o’zgarib turadi.
EOD tish pulpasi va uni o’rab turuvchi to’qimalar holati haqida to’liq ma’lumot beradi.
Pulpani normal va patologik holatdagi elektr sezuvchanligi aniqlangan .
Sog’lom tishlar 2-6 mkA tok kuchi sezuvchanligiga ega.
Elektr qo’zg’aluvchanligining 20-40 mkA gacha
pasayishi pulpada patologik jarayon borligini bildiradi. 60mkA gacha pasayishi toj pulpasi nekrozlanganini ko’r-satadi.
Agar ildiz pulpasi ham nekrozlansa, u holda tish 100
mkA va undan yuqori tok kuchini sezadi. Peri-odontdagi yaqqol morfologik o’zgarishlarda tish 200mkA dan yuqori bo’lgan tok kuchini sezadi.

Rentgenologik usul
Stomatologiyada ushbu usul keng qo‘llaniladi. Rentgenografiyaning tashqi, og‘iz ichi, panaram, ortopantomografiya, tomografiya usullari mavjud. Rentgenologik usul yordamida yashirin kariyes bo‘shliqlari (qoplama ostidagi, aproksimal yuzalardagi), ildizlar holati (ildiz uchining so‘rilishi, shakllanishi, yallig‘lanishi), ildizlar yo‘nalishi va ildiz kanallarining holati (o‘tuvchanligi, plombalanish darajasi), ildiz uchi to‘qimalarining holati (alveola o‘siq distruksiyasi), yumshoq to‘qimalardagi yot jinslar, o‘sma kasalliklari, tish-jag‘ sohasi jarohatlari aniqlanadi.

Stomatologiyada ko’pincha og’iz ichi yaqin fokus-li kontakt rentgenografiyadan foydalaniladi.
Rengenografiya vrachga ildiz kanallarini davolashda (rentgen tasviri bo’yicha ularning yo’nalishi,to’lish darajasi,o’tuvchanligi) tish atrofi to’kima-lariholatini bilishda,suyak to’qimasi va struk-turalarida patologik jarayonlarni aniqlashda katta yordam beradi.
Usulning mohiyati shuki rentgen nurlari tekshiriluvchi qism zichligiga bog’liq ravishda to’qimalarda kam yoki ko’p darajada tutib qolinadi. Tish emali zich soya beradi, dentin va sement esa kamroq zich soya beradi.

Tishni rengologik surati orkali tish qattiq to’qimasi holati va tish atrof to’qimasi
holati haqida so’z yuritish mumkin.
Stomatologik kasalliklar profilaktikasi
kasallikni keltirib chikaruvchi sabablar
va rivojlanishiga olib keluvchi sharoitlarni bartaraf qilish,

Kariyes xastaligida kariyes kovagi rentgen tasvirida dumaloq, oval yoki noto`g`ri shakldagi qattiq to`qimaning siyraklashgan yoki uning (toj qismining) chet sohalaridagi anatomik chegarasining buzilganligi kabi o`zgarishlar sifatida namoyon bo`ladi.
Kovak chegaralari tekis bo`lmaydi. Bu xol ayniqsa tishlarning kontakt yuzalaridagi karioz kovaklarning rentgen tasvirida yaqqol ko`rinadi.

Odatda ko`z va asboblar yordamida aniqlanishi mushkul bo`lgan yashirin kovaklarni tekshirish maqsadida (kariyes kovak plomba ostida, toj yoki ildizlar sohasida, kontakt yuzalarida bo`lsa), rentgen nuridan foydalaniladi

Kariyes kavagi tishlarning bir-biriga qaragan distal va medial sathlarida joylashgan

6| tishda kariyes kavagining namoyon bo`lishi. Shu tishning medial (oldingi) ildizi sohasida granulematoz periodontit.

Olingan rentgen tasviri kariyes jarayonining qay darajada chuqur kechayotganligini ko`rsatadi. Kariyes xastaligining dog`li davrini rentgen tasvirida odatda aniqlab bo`lmaydi. Yuza kariyes jarayoni tish qattiq to`qimasining chetida joylashgan taqdirda, jarohat zonasi aniqrok ko`rinadi. O`rta va chuqur kechuvchi kariyesda emal va dentin to`qimasida hosil bo`lgan yemirilish aniq va ravshan ko`rinadi.

Plomba ostidagi ikkilamchi kariyes kovagi aniq ravshan (negativda qoraygan dog`, pozitivda rangsiz 198 oqish) bo`shliq sifatida aks etadi. Aynan shunga o`xshash tasvirni plomba ostiga ajratuvchi vosita sifatida qo`yilgan tagliklar ham hosil qiladi. Ular odatda rentgen nurini qaytarish xususiyatiga ega bo`lmaydi (kalmetsin, suvli dentin va x. k.) Lekin ikkilamchi kariyes hosil qilgan bo`shliqning chegaralari notekis, o`ydim chuqur bo`lishi patologik jarayondan darak beradi.

Pulpitlarda rentgen tasvirining taxlili
Surunkali kechadigan pulьpa yallig`lanishida rentgen tasvirida periodont to`qimasida periodontit xastaligiga xos bo`lgan o`zgarishlarni ko`rish mumkin. Periodont to`qimasining notekisligi, bir muncha kengayganligi surunkali kechuvchi gipertrofik pulьpit va surunkali granulyatsiyalanuvchi periodontit uchun xosdir. Biroq, ko`p ildizli tishlar (molyar) ildizlarining ajralish (bifurkatsiya) sohasidagi qattiq to`qima strukturasidagi buzilish (destruktsiya), siyraklashish, yemirilish faqat granulyatsiyalanuvchi surunkali periodontitdan darak beradi. Yuqorida zikr etilganlardan (pulьpitga davo) bizga ma’lumki, pulьpa yallig`lanishida davo usullari sut tishlari ildizlarining so`rilish yoki shakllanish holatini hisobga olgan holda tanlanadi. Ildizlarning u yoki bu holatini esa faqat rentgen tasviriga qarab aniqlanadi.

Tish pulpasida kechayotgan distrofik o`zgarishlar pulьpa va ildiz bo`shlig`i devorlarida dentikllarning hosil bo`lishi bilan bog`liqdir. Rentgen tasvirida hosil bo`lgan dentikllar och rangli pulьpa bo`shliqlarida qoramtir dumaloq donachalar shaklida aks etadi. (57- rasm). Ba’zan hosil bo`lgan qattiq strukturali dentikllar pulьpa bo`shlig`ida joylashgan nerv tolalarini siqib, nevralgiyaga xos og`riqlarni paydo qiladi. Xastalikni to`g`ri aniqlashda bizga faqat rentgen tasvirigina yordam beradi. Kamdan - kam hollarda rentgen tasvirida, ba’zan dentin to`qimasining ideopatik (favqulodda kuchli) so`rilish hollari ham uchraydi.

Bu tariqa dentin qatlamining so`rilishi (rezorbtsiya), tish kovagining ichki qismidan boshlanishi ajablanarlidir. Gistologik tadqiqotlar tish pulьpasida bunday paytda qo`shuvchi to`qima elementlarining ko`payganligini, unda qon tomirlarga boy bo`lgan granulyatsiyalanuvchi to`qima hosil bo`lganligini va uning atrofini odontoblast hujayralari o`rab olganligini ko`rsatadi. So`rab - surishtirilganda ayrim hollarda xastalangan tish bir paytlar kuchli mexanik ta’sirot ostida bo`lganligini aniqlash mumkin.

Periodontit xastaligida rentgen tasvirining tahlili
Ma’lumki, periodont to`qimasi yallig`lanishining ayniqsa surunkali kechadigan turlarida uni o`rab turgan atrof to`qimalar (alveolyar suyak to`sig`i, suyak pardasi, tsement va dentin) ham jarohatlanadi. Bunday qattiq to`qimalarda sodir bo`ladigan o`zgarishlar panoram rentgen tasvirida yaqqol namoyon bo`ladi. O`tkir cho`qqi periodont yallig`lanishida klinik belgilarning kuchli namoyon bo`lishiga qaramasdan rentgen tasvirida periodont to`qimasida 199 deyarli o`zgarish kuzatilmaydi

Ayrim hollarda cho`qqi teshigi atrofidagina periodont tirqishining ozroq kengayganligi kuzatiladi. Surunkali granulyatsiyalanuvchi periodont yallig`lanishida uni o`rab turuvchi qattiq to`qimalar (tsement, dentin, alьveola suyagi, g`ovak suyak) kuchli yemirilish jarayoniga uchraydi. Tish ildizining sathi o`zining silliqligini yo`qotib, unda o`ydim chuqurlar hosil bo`ladi va jimjimali shaklni oladi. Rentgen tasvirida tish ildiznning cho`qqi sohasida parodont to`qimasi (me’yordagi holati)ning buzilganligini, alьveola kompakt suyagining yemirilishini ko`ramiz. Ildiz cho`qqisini o`rab turuvchi suyak to`qimasining notekis to`lqinsimon struktura buzilishi va yemirilishi oqibatida suyakning jarohatlangan zonada nur o`tkazish qobiliyati kuchayganligi kuzatiladi.

Granulyatsiyalanuvchi periodontit uchun suyak to`qimasining notekis yemirilishi o`ziga xos xususiyatdir. Shu bilan birgalikda tsement va dentinning yemirilishi oqibatida ildiz relьyefining o`zgarishi, ayrim hollarda esa ildizning qisqarishi hollarini ko`rish mumkin. Shy bilan birgalikda bolalarda ko`pgnna hollarda yiring yo`li ham tasvirdan o`rin opishi mumkin. Bundan tashqari ko`p ildizli sut tishlarida ildizlar orasidagi suyak to`qimasining yemirilib siyraklashuvi (osteoporoz) bolalar yoshida xususiy xol hisoblanadi.

Surunkali granulematoz periodontit xastaligida ildiz cho`qqisida oddiy tish granulemasi yoki murakkab kistali granulema hosil bo`lishi xususiy xoldir. Tish ildizi sohasida bunday granulyatsiyalanuvchi to`qima hosil bo`lishi, atrof suyak to`qimasining tekis dumaloq shakldagi, chegaralari aniq ko`rinuvchi jarohatli yemirilishiga sabab bo`ladi.

Rentgen tasvirida tish ildizining cho`qqi qismida dumaloq yoki oval shaklidagi, chegarasi aniq ko`rinuvchi suyak to`qimasining yemirilgan o`chog`i paydo bo`lgani kuzatiladi.

V surunkali periodontit. Tishlar ildizlari orasidagi suyak to`qimasining siyraklashuvi.(osteoporoz). Ortopantomogramma.

Bu xil suyak jaroxati sohasida suyak to`qimasining po`stloq (kortikal) plastinkasi yemirilgan bo`ladi. Negativ tasvirda bunday jarohat sohasi 200 qoramtir, pozitiv tasvirda esa sog`lom to`qimadan oqish tusi bilan ajralib turadi. Surunkali fibroz periodont yallig`lanishida periodont to`qimasida chandiqli fibroz qo`shuvchi to`qima vujudga keladi. Bunday hollarda periodont tirqishi kengayib, ildiz cho`qqisida yoki butun ildiz sathi buylab tsement to`qimasining qalinlashuvi (gipertsementoz) qayd etiladi.

Rentgen tasvirida periodont tirqishining kengayganligi ildiz cho`qqi qismida, ayniqsa ravshan ko`rinadi. Shu bilan bir qatorda ildiz cho`qqisining birmuncha qalinlashuvi va deformatsiyasini ko`rish mumkin.

IV-V tishlar surunkali periodontiti. Panoram rentgenogramma.
|4 5 6 tishlar kariyesi. |4 5 tishlarning ildizlari sohasida granulyomalar.