Жүрек автономдығының механизмі презентация

Адам жүрегі – қуысты бұлшықетті мүше. Тұтас вертикаль перде арқылы ол екі жарты бөлікке бөлінеді: сол және оң. Горизонталь бағытта өтетін екінші перде жүректі төрт қуысқа бөледі: жоғарғы қуыстар- жүрекшелер, төменгі- қарыншалар. Жаңа туған нәрестенің жүрегінің массасы орта есеппен 20 г- ға тең. Ересек адамның жүрегінің массасы 0,425—0,570 кг.

Жүрек етінің ерекшелігі – оның автоматиялық қасиеті.
Көлбақаның жүрегін денесінен бөліп алып, физиологиялық ерітіндіге салып қойса, жүрек өзінің табиғи ырғағымен көпке дейін тоқтамай жиырыла береді. Оның өзінен өзі жиырылуы автоматиялық қасиетіне, яғни өз тінінде туатын қозу үрдісіне байланысты.

Жүрек автомизмі - сыртқы тiтіркендiргiшсiз, өзінен шығатын тiтiркеністер әсерiнен ырғақты түрде жиырыла алатын қасиетін айтады. Оның өзінен өзі жиырылуы автоматиялық қасиетіне, яғни өз тінінде туатын қозу үрдісіне байланысты.

Жылы қанды жануарлар жүрегінде де автоматиялық қасиет болатынын 1895 жылы Лангендорф итке жасаған тәжірибесінде дәлелдеп берді. Ит денесінен бөлініп алынған жүректің өз (коронарлық) тамырына оттегімен қаныққан жылы қанды әдеттегі қысыммен жіберсе тоқтап қалған жүрек қайтадан жиырыла бастайды.

1902 жылы дәрігер А.А.Кулябко (Томск) өкпе ауруынан өлген баланың жүрегін 20 сағат өткен соң денесінен бөліп алып, Лангендорф әдісін қолданды, мұның нәтижесінде тоқтап қалған жүрек қайтадан соға бастады. Сөйтіп адамның жүрек етіне де автоматиялық қасиет тән екені дәлелденді.

А. А КУЛЯБКО

Жүрек автоматиясының пайда болуы жөнінде екі түрлі яғни миогендік және нейрогендік теория бар. Миогендік теория бойыншаа қозу жүректің ауытқыған (атипті) ет тканьдерінде пайда болады, яғни жүректің автоматиялык қасиеті оның ет тканьдерінің қозуына байланысты. Нейрогендік теория бойынша ол жүрек етіндегі өте қозғыш нейрондардың әрекетінен туады.

Жылы қанды организмде жүрек автоматиясы миогендік теория тұрғысынан дәлелдеуге болатынын көптеген тәжірибе көрсетеді. Солардың бірі — жоғарыда айтылған Кулябко тәжірибесі: 20 сағат ішінде жүрек етіндегі нейрондар толық бұзылады, ал миоциттер бұзылмайды. Демек, жүрек автоматиясы нейрондарға емес, миокардқа байланысты.

Автоматизм өткізгіш жүйесімен тығыз байланысты.
Пуркинье талшықтары
Ашоф-Тавар түйіненде төменірек
Қозу алдымен Кис-Фляк түйінде пайда болады.

Жетекші Кис-фляк түйіннен Ашофф-Тавар Пуркинье талшықтарына қарай автоматизм төмендейді, бұл заңдылықты автоматизмнің кему градиенті Гаскелл заңы деп атайды.

КИС-ФЛЯК ТҮЙІНІ
Орналасуы: оң жүрекшенің қабырғасында, жоғарғы қуыс венасы мен оң құлақша аралығы. Ені -3 мм, ұзындығы- 15 мм және қалыңдығы - 1мм.

Құрылысы: импульсті өндіретін Пейсмейкер жасушалар яғни генеризаторлар, Т-жүйесі импульсті өткізуші, саркоплазмаға бай, олардың миофибрилдері аз, бірақ өте қозғыш, ет тканінің эмбриондық клеткаларына ұқсас.

АШОФФ-ТАВАР ТҮЙІНІ
Орналасуы: оң жүрекше мен оң қарынша аралығында жүрекшеаралық пердеге жақын орналасқан.
Құрылысы: аз мөлшерде Р-жасушалары, негізгі массасын құрайтын өткізгіш жасушалар, шет жағын бойлай жиырылғыш миоциттер.

ЕКІ ТҮЙІННІҢ БАЙЛАНЫСУЫ
Импульс синоатриальды түйінде түзеліп, қозу ЭКГ-да көрінбейді. 3 жол арқылы СА мен АВ түйіндер байланысады:
Алдыңғы Бахман жолы – бірінші импульс АВ түйініне барып, сол жүрекшеге барады. Сондықтан да импульс 0,2 сек кешігіп барады.

Ортаңғы Венкебах жолы – импульс жүрекшеаралық қалқа арқылы барады.
Артқы Тореля жолы – импульс жүрекшеаралық қалқаның төменгі жиегімен барады.

ГИСС ШОҒЫРЫ
Орналасуы: Атриовентрикулярлы түйіннің төменгі жағында, қарыншааралық пердеге қарай жақындаған жерде орналасқан.
Аяқшалары:
Оң
Сол - алдыңғы бұтасы және артқы бұтасы

Оң аяқшасы жіңішке, ұзын, көптеген талшықтардан тұрады. Шексіз бұтақталып оң қарыншаның емізікті бұлшық етіне барады, ол жерде Пуркинье торының анастамозтарымен байланысады.
Сол аяқшасының алдыңғы бұтасы алдыңғы және бүйір қабырғаларын, артқы бұтасы артқы және төменгі бөлігін қамтамасыз етеді.

Бұл аяқшалар қарыншааралық перденің ішкі бетін көмкерген эндокардтың астымен төмен қарай түседі де, жүрек ұшындағы қалың етке жетеді. Одан әрі иіліп қарыншалардың сыртқы қабырғасының ішкі бетімен бойлап жоғары қарай көтеріледі, жолда аралық еттерге, оның ішінде емізік тәрізді еттерге бұтақ тәрізденіп жайылады да, жеке Пуркинье талшықтарына айналасымен бітеді. Олар жүректің негізгі миоциттеріне жақындап онымен өзара түйіседі. Сонымен жүректің өткізгіш жүйесі синоатриалды түйіннен басталып, жеке Пуркинье талшықтарымен бітеді.

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР:
Адам физиологиясы / оқулық – Сатпаева Х.К., Нілдібаева Ж.Б., Өтепбергенов А.А. – Алматы: «Білім», 2005 ж.
Дюйсембин Ғ.Д., Алиакбарова З.М. Жасқа сай физиология және мектеп гигиенасы: Оқулық - Алматы: «Білім», 2003 ж. – 400 бет