Жүрек бұлшықетінің физиологиялық қасиеттері. Балалардағы ерекшеліктері презентация

Дәрістің мақсаты:
Жүрекшелер мен қарыншалардың жиырылуын қамтамасыз ететін жүрек бұлшықетінің физиологиялық қасиеттерін талдау.

Дәрістің жоспары:
1. Жүрек бұлшықетінің физиологиялық қасиеттері.
Автоматия. Автоматия градиенті.
Жүрек бұлшықетінің қозғыштығының ерекшеліктері.
Миоциттер мен кардиомиоциттердің әрекет потенциалы.
Өткізгіштік.
Жиырылғыштық.
2. Жүрек циклі.
3. Жүрек қызметінің жасқа сай өзгерістері.

Проблемалық сұрақ
Жүрек ырғақты түрде жиырылуын не қамтамасыз етеді:
систоладан кейін диастола,
ал диастоладан кейін систола болады?

Жүрек бұлшықетінің
физиологиялық қасиеттері
Қозғыштық
Автоматия
Рефрактерлік
Өткізгіштік
Жиырылғыштық
Созылғыштық
Эластикалылық

Жүректің құрылысы

Қозғыштық
- бұл жүректің тыныштық күйден белсенді күйге, яғни қозу жағдайына ауысу қабілеті.
Қозу жүректің нақты өзінде болатын үрдістердің әсерінен мерзімді түрде туындап отырады.
Аталған құбылыс автоматия атауына ие болды.

Автоматия
– бұл қозудың өз бетімен пайда болу қасиеті.
Автоматия – бұл жүрек бұлшықетінде туатын серпіністер арқасында жүректің мерзімді жиырылу қабілеті.
Жүректің пейсмекер жасушалары немесе І реттік ырғақты жүргізушілер – оң жақ жүрекшенің ерекше бұлшықет жасушалары.

ЖҮРЕКТІҢ ӨТКІЗГІШТІК ЖҮЙЕСІ

ЖҮРЕКТІҢ ӨТКІЗГІШТІК ЖҮЙЕСІ
Жүрекше аралық қалқа
Синоатриальды түйін – 1-реттік ырғақ жетекшісі
(60-80 соққы/мин)
Атривентрикулярлы түйін –
2-реттік ырғақ жетекшісі
(40-60 соққы/мин)
Гис шоғыры –
3-реттік ырғақ жетекшісі
(30-40 соққы/мин)
Гис шоғырының оң және сол аяқшалары
Қарынша аралық қалқа
Жүректің ұшы
Пуркинье талшықтары

Қалыпты жағдайда жүрек жиырылуының ырғағын
синоатриалдық түйіннің бірнеше аса қозғыш жасушалары бастап береді,
олар шынайы І реттік ырғақ жүргізушілері (пейсмекер) деп аталады.

В.Гаскеллдің автоматия градиенті
Синоатриалдық түйіннен алыстаған сайын автоматизм дәрежесі азая түседі.
Синоатриалдық түйін – І реттік ырғақ жүргізушісі (60-80 имп/мин).
Атриовентрикулярлық түйін – ІІ реттік ырғақ жүргізушісі (30-40 имп/мин).
Гис шоғыры - 30-40 имп/мин.
Гис шоғыры - Пуркинье талшықтары - 20 имп/мин.

Жүрек автоматизмінің табиғаты миогендік. Арнайы (атиптік) бұлшықет талшықтарынан тұратын миокардтың нақты аймақтарының спонтанды белсенділігімен негізделеді.
Арнайы бұлшықеттер жүректе өткізгіштік жүйені түзеді.
Өткізгіштік жүйеде қозуды өткізу жылдамдығы 4-5 м/с.
Атриовентрикулярлық түйін аймағында 2-5 см/с созылатын атриовентрикулярлық кідіріс болады, ол жүрекшелер мен қарыншалардың іздік жиырылуын қамтамасыз етеді.

СТАННИУСТЫҢ САЛҒАН ЛИГАТУРАЛАРЫ
ҚАЛЫПТА
1 лигатура
2 лигатура
3 лигатура

ПУЛЬС ЖИІЛІГІ БОЙЫНША АВТОМАТИЯНЫҢ ӨЗГЕРІСІН БАҒАЛАУ
АВТОМАТИЯ ЖОҒАРЫ - ПУЛЬС ЖИІЛЕЙДІ- ТАХИКАРДИЯ
АВТОМАТИЯ ТӨМЕН - ПУЛЬС СИРЕЙДІ - БРАДИКАРДИЯ
ӨЗГЕРМЕЛІ АВТОМАТИЯ - ТҮРЛІ ЖИІЛІКТЕГІ ПУЛЬС - СИНУСТЫҚ АРИТМИЯ

Кардиомиоциттер – жүректің ортаңғы етті қабығы – миокардтың жасушалары. Қызметіне қарай: жұмысшы және өткізгіш болып бөлінеді.

Жұмысшы мен өткізгіш кардиомиоциттердің ерекшеліктері

Өткізгіш кардиомиоциттің ӘП

Жұмысшы кардиомиоциттің ӘП

ЖҮРЕКТІҢ ЫРҒАҚ ЖҮРГІЗУШІ ЖАСУШАЛАРЫНЫҢ
ӘРЕКЕТ ПОТЕНЦИАЛЫ
1
2
3
1 – БАЯУ ДИАСТОЛАЛЫҚ ДЕПОЛЯРИЗАЦИЯ (БДД)
2 –ДЕПОЛЯРИЗАЦИЯ
3 –РЕПОЛЯРИЗАЦИЯ

Синоатриалдық түйінде әрекет потенциалының дамуы
Пейсмекер жасушаларының
әрекет потенциалы үшін тән:
Баяу спонтанды
диастолалық
деполяризация
Шыңға шығудың
баяулығы, кіші амплитуда,
әрекет потенциалының
шың тәрізді формасы
Ерте шапшаң реполяризация
фазасының болмауы,
"овершут" пен"плато" фазаларының
айқын көрініс бермеуі

Жүректің ырғағын қалаушы жасушаларындағы электрлік потенциалдар пайда болуының иондық механизмдері
Синоатриалды түйінің жасушаларындағы баяу диастолалық деполяризация және ӘП баяу көтеру кезеңінің дамуында кальций каналдары жетекші роль атқарады.
Баяу диастолалық деполяризацияның жылдамдығы
автономды (вегетативті) жүйке жүйесімен реттеледі.
Симпатикалық жүйке жүйесі әсерінен медиатор норадреналин
баяу кальций каналдарды белсендіреді,
нәтижесінде диастолалық деполяризацияның жылдамдығы
жоғарылайды және спонтандық белсенділігінің ырғағы жоғарылайды.
Парасимпатикалық жүйке жүйесі әсерінен медиатор АХ
мембрананың калий өткізгіштігін жоғарлатады, ол
диастолалық деполяризация дамуын баяулатады немесе оны тоқтатады
және мембрананың гиперполяризацияны тудырады.
Осы себептен ырғақтың сиректеу немесе автоматияның тоқтауы пайда болады
.

Кардиомиоциттердің әрекет потенциалы
0 фаза – шапшаң Na+ каналдарының белсенділігі.
Бастапқы шапшаң реполяризация фазасы – К+ каналдарының белсенділігі (1 фаза).
Плато фазасы – жасушадан К+ баяу шығуы жасушаға Са++ иондарының баяу енуімен теңестіріледі (2 фаза).
Реполяризация фазасы - жасушадан К+ сыртқа шығуы (3 фаза).
Тыныштық фазасы мембраналық потенциалдың қалыпқа келуі (4 фаза).
0
1
2
3
4

Қарыншалардың миокард қасиеттерін салыстыру
0 – деполяризация кезеңі,
1 — алғашқы тез
реполяризация кезеңі,
2 — баяу
реполяризация (плато кезеңі),
3 — соңғы тез реполяризация
4 – тыныштық кезеңі
5 — абсолюттық
рефрактерлік кезең
6 — салыстырмалы
рефрактерлік кезең
7 — супернормалды
Қозғыштық кезеңі
Әрекет потенциалы
Жеке дара жиырылудың сызығы
0
1
2
3
4
5
6
7

«Бәрі немесе ештеңе емес» заңы

Рефрактерлік
- дегеніміз қозбаушылық.
Жүрек бұлшықетінің абсолюттік рефрактерлік кезеңі – 0,27 с, ал салыстырмалы рефрактерлік кезеңі 0,03 с құрайды.
Абсолюттік рефрактерліктің ұзақ кезеңі жүрек бұлшықетінің жеке дара жиырылу режимі мен оның ырғақтылығын қамтамасыз етеді.
Жүрек бұлшықетіне тетанустық жиырылу тән емес.

Өткізгіштік
дегеніміз – қозуды белсенді күйдегі аймақтардан тыныштық күйдегі аймақтарға өткізу қабілеті.
Жүректің өткізгіштік қасиеті электротониялық табиғатқа ие.
Ол атиптік және жұмысшы миокард жасушалар арасындағы нексустардың және кардиомиоциттерді бөліп тұратын қосымша пластинкалардың төменгі электрлік кедергісімен қамтамасыз етіледі.
Нәтижесінде, кез келген аймақты табалдырықтан жоғары тітіркендіру миокардтың түгел қозуын тудырады.
Бұл жүрек бұлшықетінің ұлпасын жекелеген жасушаларға (функционалдық синцитий) морфологиялық түрде ажыратылған деп санауға мүмкіндік береді.
Жүрекшелер бойынша қозуды өткізу жылдамдығы 1 м/с.
Қарыншалар бойынша қозуды өткізу жылдамдығы 0,8 м/с.

Жиырылғыштық
дегеніміз – жүрек бұлшықетінің ұзындығының өзгеруі немесе оның кернеу күшінің өзгеруі.
Жүрек ырғақты түрде, жеке дара жиырылу режимінде жұмыс атқарады.
Жүректің жиырылуы систола деп алатады. Алдымен жүрекшелер, содан соң қарыншалар жиырылады.
Жиырылу фазасынан кейін босаңсу фазасы, яғни диастола болады.

Жүрек бұлшықетінің жиырылу механизмі

Созылғыштық – жүрек бұлшықетінің созу күшінің (қысымының) әсерінен өз құрылымын еш бұзбай отырып, ұзындықты арттыра алу қабілеті.
Эластикалылық – жүрек бұлшықетінің деформациялайтын күштің әсері аяқталған соң бастапқы күйге қалпына келе алу қабілеті.

Экстрасистола

Жүрек циклі – жүректің жиырылуы (систола) мен одан кейінгі босаңсуына (диастола) жұмсалатын уақыт.
Жүрек циклінің орташа ұзақтылығы = 0,8 сек (жүрек минутына 75 рет соқса)

ЖҮРЕК ЦИКЛІНІҢ ФАЗАЛАРЫ
Жүрекшелердің систоласы (0.1 с)
Қарыншалардың систоласы (0.33 с)
Қарыншалардың диастоласы (жүректің жалпы паузасы) (0.47 с)

ЖҮРЕК ЦИКЛІНІҢ ФАЗАЛАРЫ

ЖҮРЕКШЕЛЕРДІҢ СИСТОЛАСЫ

ҚАРЫНШАЛАРДЫҢ СИСТОЛАСЫ

ҚАРЫНШАЛАРДЫҢ ДИАСТОЛАСЫ
(ЖҮРЕКТІҢ ЖАЛПЫ ПАУЗАСЫ)

Гемодинамиканың негізгі көрсеткіштері
Қанның систолалық көлемі = 50-70 мл
Қанның минуттық көлемі = 4,5-5 л/мин
Жүрек индексі = қанның минуттық көлемі / дене беткейінің ауданы (1,76 м2).
Орта есеппен алғанда оның көлемі = 2,84 л/м2.

Егде жастағы адамдарда байқалатын
жүрек қызметінің өзгерістері
Миокардтағы биологиялық тотығу үрдістерінде май қышқылдарын қолдану баяулайды, соның салдарынан жүректе май жиналып, кардиосклероз дамиды.
Миокардтың энергетикалық субстрат ретінде сүт қышқылын қолдану қабілеті азаяды, ал миокардта сүт қышқылының жинақталуы ұлпалық ацидоздың дамуына әкеледі.
Кардиомиоциттерде миоглобин мен митохондрий саны азаяды.

Егде жастағы адамдарда байқалатын
жүрек қызметінің өзгерістері
Жасушалық тыныс алудың ферменттік жүйесінің белсенділігі төмендейді.
Тотығу үрдістерінің қарқындылығының азаюы миокардтың жиырылғыштық қызметінің төмендеуіне әкеледі.
Миокардтың жиырылғыштық қасиетінің азаюы жүректің соғу көлемі мен жүректің жиырылу жиілігінің азаюяна әкеледі.
Миокардтың қозғыштығы мен өткізгіштігі төмендейді, ол жүрек ырғағының баяулауымен, электрокардиограммада P-Q интервалының ұлғаюымен және QRS кешенінің ұзақтығының артуымен көрініс береді.

Проблемалық сұрақ
Неліктен жүрек ырғақты түрде жиырылады:
систоладан кейін диастола,
ал диастоладан кейін систола болады?

Жауап:
Абсолюттік рефрактерлік фаза кезеңінің болуы жүректің ырғақты түрде жиырылуы анықтайды.