Қазақстан педагогиканың тарихы презентация

Қазақтың тәрбие мектебi — ақын-жазушылар мен билердiң өсиеттерi, ғибраттары және халық мақал-мәтелдерi, тыйым сөздерi мен ұлттық салт-дәстүрлерi, әдет-ғұрпы десек артық болмайды. Халықтың осы қағидалар шын мәнiсiнде жас ұрпақ түгiлi, ересек адамдарға да үлкен әсерiн тигiздi, ұлттың сана-сезiмiн оятты, тәлiмдiк-тәрбиелiк, танымдық мектебiне айналды.
Зерттеу жұмыстың өзектілігі:

Зерттеу жұмыстың мақсаты:
Қазақстан педагогикасының тарихының даму кезеңдерін анықтау.
Зерттеу жұмыстың міндеттері:
Ежелгі және орта ғасырлық педагогикалық ойларды талдау;
Қазақ хандығы тұсындағы тәлім тәрбиенің ерекшелігін қарастыру;
Ресей отаршылдығына қарсы қазақ даласындағы ұлт-азаттық қозғалыстар және ағартушылық-демократиялық идеялардың өркен жаюын зерделеу;
Кеңестiк дәуiрдегi қазақ педагогикасының ғылым ретiнде дамып қалыптасуына талдау жасау;
Тәуелсіздік жылдарынан кейінгі Қазақстан педагогикасының даму ерекшелігін көрсету.
.

Қазақ халық педагогикасының тарихын адамзат дамуының коғамдық құрылыс кезеңдерiне сай, бiздiң ойымызша, 8 кезеңге бөлiп карастыру кажет демекпiз. Алғашқы қауымдық құрылыс кезеңi тапсыз қоғам болды. Адамдар өздерiнiң iс-әрекеттерiн көпшiлiк болып топтасып, бiрге атқарып отырған. Мұндағы тәрбие жас пен жыныс ерекшелiктерiне қарай қоғамдық сипат алды. Ұл балалар садақ тарта бiлдi, аң аулауға көмектестi, қыз балалар үй жұмыстарына араласты, киiм пiштi, тұрмыстық салт-дәстүрлердiң рәсiмдерiне қатысты. Алғашқы адамдар Қазақстан территориясының Арпаөзен, Қаратау, Тәңiрқазған, Шарбақты және Ұлытау өңiрлерiн мекен еткен[2].

Сақ тайпасы
Сақтар бiздiң жыл санау дәуiрiмiзге дейiнгi VII-III ғасырлар аралығында, қазiргi Орта Азия мен Қазақстан территориясын мекендедi Металл өңдеп, әлемдiк маңызы зор “скифский зверийный стиль” атты зергерлiк бұйымдар, қару-жарақтар мен киiмдер жасай бiлген. Жылқы жануарын өте қатты қадiрлеген, мал баққан. Осы тұрмыс-тiршiлiктерге байланысты, сақтар өз ұрпақтарын дене, еңбек және эстетикалық тәрбие принциптерi негiзiнде тәрбиелеп өсiрген. Сол замандарда өмiр сүрген, Тәңiр дiнiнiң негiзiн салған данышпан Заратуштра сақтар мен парсыларға ортақ әлемдегi тұңғыш “Авеста” кiтабын жазған.
Ғұн тайпасы
Ғұндар б. д. д. III ғасыр мен бiздiң дәуiрiмiздiң I-II ғасырлары аралығында сақ тайпалары мекендеген территорияның мұрагерлерi болды. Сол кезеңдердегi үйсiн, қаңлы, жу-жу, дунку тайпалары ғұн империясының құрамына кiрдi, ғұндар металл игердi, мал шаруашылығымен айналысты. Бiрақ олардың ең негiзгi кәсiбi әскери-жауынгерлiк өнер едi. Олар өздерiнiң ұрпақтарын ер жүрек, алғыр, ептi болуға және зергерлiк бұйымдар жасауға тәрбиеледi

Қазақтың халық педагогикасының ең алғашқы iргетасының қалана бастауына негiз болған Асанқайғының, Мұхаммед-Хайдар Дулати, Қадырғали Жалайыр, Қазтуған, Шалкиiз, Үмбетей, Сыпыра, Доспамбет, Бұқар, Жиембет, Марғасқа т.б. көптеген ақын-жыраулардың шығармаларын атап өткен жөн (39).XV-XVII ғасырларда өмiр сүрген қазақ ақын-жырауларының поэзиясынан ғасырлар сырын, халықтың салт-дәстүрiн, ой-арманы мен тiлек мақсатын айқын аңғарамыз. Өйткенi, жыраулар толғауларынан халықтың небiр нәзiк сырлары, мұң-мұқтажы, ой-толғанысы, қуаныш-сүйiнiшi, келер ұрпаққа айтар өнегелi өсиетi өзектi орын алған. Яғни, олар халықтың тәлiм-тәрбие мектебiнiң ұлағатты ұстаздарының рөлiн атқарды.

Жүсiп Баласағұнидың “Құтты бiлiк”
Ахмет Жүгінекидiң “Ақиқат сыйы”
Махмұт Қашқаридiң “Түркi сөздерiнiң түсiндiрмесi”
Қожа Ахмет Яссауидiң “Диуани хикмет”
Хорезмидiң “Мухаббат
Нама”

Қазақтың халық педагогикасы
1.Қазақ ауызекі шығармашылығындағы тәрбие мазмұны, ұлттық ойындар; мақал-мәтелдер; жаңылтпаштар; жұмбақтар; шешендік сөздер; ертегілер; аңыз әңгімелер; батырлар жыры; эпос; айтыс
2. Қазақ музыкалық шығармашылығындағы тәрбие мазмұны: халық әндері: халық күйлері
3. Қазақтың сәндік-қолданбалы өнеріндегі тәрбие мазмұны: дәстүрлі қолданбалы өнер ою-өрнектер
5. Жыраулар мен билердің, шешендердің шығармашылығындағы тәрбие мазмұны
4. Салт-дәстүрлердегі тәрбиелік мазмұн: бала тәрбиесіне байланысты; тұрмыс-салт; ата кәсіп; әлеуметтік-мәдени
Кесте 1 – Қазақ педагогика ғылымының қалыптасуы мен даму кезеңдері

Қазақ жеріндегі алғашқы педагогикалық ой-пікірлер
1. Еуразия даласындағы алғашқы қауымдық құрылыс кезеңіндегі тәрбие
2. Еуразия құрлығындағы Сақ империясы дәуіріндегі тәлім-тәрбие
3. Ғұн империясы мен Үйсін-Қаңлы мемлекет дәуіріндегі тәлім-тәрбие
4. Таяу және Қиыр Шығыс ежелгі мемлекеттерінің бірі – Шумер тәлім-тәрбиесі мен мектептері
5. Ұлы Түркі қағанаты және оның тәлімдік-танымдық мұралары - Орхон-Енисей жазба ескерткіштеріндегі (Күлтегін, Тоныкөк) тәлім-тәрбиелік ойлар, Қорқыт тағылымдары (VІ-ІХ ғ.ғ.)

Қазақ педагогика ғылымы әлемдік педагогиканың құрамдас бөлігі
1.Әл-Фараби, Ж.Баласағұни, М.Қашқари педагогикалық ілімдері (ІХ-ХІ ғ.ғ.)
2. А.Иүгінеки, Қ.А.Иассауи, С.Бақырғани, Р.Хорезми, С.Сарай педагогикалық ілімдері (ХІІ-ХІV ғ.ғ.)
3. Ө.Тілеуқабылұлы, М.Х.Дулати, Қ.Қ.Жалайыр, т.б. педагогикалық ілімдері (ХV-ХVІІІ ғ.ғ.)
5. Кеңестік дәуірдегі педагогика ғылымы С.Торайғыров, Ә.Бөкейханов, А.Байтұрсынов, М.Дулатов, М.Жұмабаев, Ж.Аймауытов, С.Сейфуллин, М.Әуезов, т.б.С.Балаубаев, Р.Г.Лемберг, Қ.Бержанов
4. Ш.Уәлиханов, Ы.Алтынсарин, А.Құнанбаев,
Ш.Құдайбердиев, т.б. педагогикалық ілімдері (ХІХ-ХХ ғ.ғ.)
6. Қазіргі кездегі қазақ педагогика ғылымындағы теориялар (1991 ж. кейінгі кезең)

.
Ұзақ ғасырлардан берi келе жатқан қазақ педагогикасының қоғамдық өмiрдiң қажеттiлiгiне айналуына бағытталған туындылар: М. Жұмабаевтың “Педагогика”, А. Байтұрсыновтың “Оқу құралы”, “Сауат ашқыш”, “Тiл құралы”, “Ж. Аймауытовтың “Тәрбиеге жетекшi”, “Психология” атты еңбектерi, С.Көбеевтiң, Н.Құлжанованың, М.Әуезовтiң, М.Дулатовтың, Қ.Жұмалиевтiң, Е.Смайыловтың, М.Ғабдуллиннiң, Ә.Марғұланның т.б. шығармалары жас ұрпақтың бойына ұлттық сана-сезiм көзқарасын қалыптастырды.

ҚОРЫТЫНДЫ
Қорыта келгенде қай дәуiрде болмасын педагогика, психология ғылымдары саласында М.Жұмабаевтың, Ж.Аймауытовтың, Ш.Әлжановтың, Р.Г.Лембергтiң, А,П.Нечаевтың, И.Л.Стычинскийдiң, Т.Тәжiбаевтың, Ә.Сембаевтың, Ә.Сыдықовтың, Қ.Бержановтың, Е.Суфиевтiң, А.Темiрбековтiң, А.Асылбековтың, Қ.Б.Жарықбаевтың, Т.Сабировтың, К.Құнантаеваның, М.Мұхановтың, А.Мәдиннiң, С.Мусиннiң, Ә.Б.Сейтешевтiң, Т.А.Умановтың, Н.П.Хмельдiң, Қ.Б. Жарықбаевтың, А.Көбесовтiң т.б. ғалымдардың ғылыми еңбектері педагогика тарихының қалыптасып, дамуына мол септігін тигізген еңбектер болды.