Содержание
- 2. Өз құрылымы мен құрамы болмайтын бөлшекті элементар бөлшек дейміз. Бүгiнгi күннiң түсiнiгi бойынша элементар бөлшектерден олардың
- 3. Элементар бөлшектердiң кестесiнде өмiр сүру 10-20с-тан артық болатын элементар бөлшектер жөнiнде деректер келтiрiлген. Ол жердегi бөлшектер
- 4. 1930ж Дирак тарапынан бірінші болып заряды нолге тең болмаған әрбір элементар бөлшектің қарама-қарсы таңбалы зарядқа ие
- 5. Табиғаттағы барлық заттар, бөлшектер бiр-бiрiмен әсерлеседi. Бiр қарағанда осындай сан-алуан болып келетiн әсерлесулер негiзiнен iргелi әсерлесу
- 6. Гравитацилық күштер кез-келген денелердiң арасында әсер етедi. Бiрақ массалары өте аз болғандықтан элементар бөлшектердiң арасында бұл
- 7. Әлсіз әсердің интинсивтілігі: Гравитациялық әсердің интинсивтілігі: ~10-38 Өзара әсер радиусы күшті әсер үшін 2 нуклон арасындағы
- 8. Элементар бөлшектер классификациясы. бөлшектер Әсер тасушылар Лептондар Адрондар Тұрақты адрондар Резонанстар Мезон Барион Мезон резонанс Барион
- 9. Спинiнiң мәнiне байланысты адрондар спинi нөлге тең болатын мезондар және спинi 1/2 болатын бариондар болып бөлiнедi.
- 10. Резонанстардың орташа жасау периоды өте кіші, қазіргі күнде олардың саны 300-ден артық. Нуклондар мен гиперодар жасау
- 26. Скачать презентацию
Слайд 2 Өз құрылымы мен құрамы болмайтын бөлшекті элементар бөлшек дейміз. Бүгiнгi күннiң түсiнiгi
Өз құрылымы мен құрамы болмайтын бөлшекті элементар бөлшек дейміз. Бүгiнгi күннiң түсiнiгi
Слайд 3Элементар бөлшектердiң кестесiнде өмiр сүру 10-20с-тан артық болатын элементар бөлшектер жөнiнде деректер келтiрiлген.
Элементар бөлшектердiң кестесiнде өмiр сүру 10-20с-тан артық болатын элементар бөлшектер жөнiнде деректер келтiрiлген.
Слайд 4
1930ж Дирак тарапынан бірінші болып заряды нолге тең болмаған
әрбір элементар
1930ж Дирак тарапынан бірінші болып заряды нолге тең болмаған
әрбір элементар
анртибөлшегі барлығы айтылады.
1932ж К. Андерсон тарапынан бірінші антибөлшек болған электронның сыңары табылды. Яғни е+. Олар лептондар отбасына кіреді және массасы электрон массасына тең. Меншікті энергиясы 0,511МэВ спині ½-ге тең.
Бөлшек пен антибөлшек кездесетiн болса жойылып, екi кейде үш фотонға айналады. Бұл құбылысты аннигиляция деп атайды. 1933 жылы Ф. и И.Жолио-Кюри керi процесс – атом ядросының маңындағы гамма кванттан электрон-позитронның тууын байқады. Энергияның сақталу заңы бойынша мұндай гамма-кванттың энергиясы электрон мен позитронның тыныштық энергияларының қосындысынан артық болуы керек.
Слайд 5Табиғаттағы барлық заттар, бөлшектер бiр-бiрiмен әсерлеседi. Бiр қарағанда осындай сан-алуан болып келетiн әсерлесулер
Табиғаттағы барлық заттар, бөлшектер бiр-бiрiмен әсерлеседi. Бiр қарағанда осындай сан-алуан болып келетiн әсерлесулер
1. Күшті өзара әсерлеасу күші. Бұл әсерлесуге қатысушы бөлшектерге андрондар деп аталады. Бұл күш ядродағы протонмен нейтрондарды ұстап тұрады, кварктар өзара байланысады.
2. Электромагниттік өзара әсерлесу күші. Бұл әсерде негізінен зарядталған бөлшектер қатысады. Бірақ нейтраль бөлшектерде өз структурасына ие болғандығы себепті бұл әсерде қатынасуы мүмкін.
3. Нәзік әсерлесу. Мұнда барлық элементар бөлшектер қатынасуы мүмкін. Бүл әсер астында жүзеге келетін процестер өте баяу жүреді. Атом ядроларының β шашырауы осы әсерге мысал бола алады.
4. Гравитациялық өзара әсерлесу ең универсалды болып саналады. Мұнда барлық бөлшектер қатысады.
Слайд 6 Гравитацилық күштер кез-келген денелердiң арасында әсер етедi. Бiрақ массалары өте аз болғандықтан
Гравитацилық күштер кез-келген денелердiң арасында әсер етедi. Бiрақ массалары өте аз болғандықтан
Кез-келген зарядталған дене немесе бөлшек электромагниттiк әсерлесуге қатысады. Атомдардың, молекулалардың кристаллдардың болуы газ, сұйық және қатты денелердiң қасиеттерi осы күштiң негiзiнде анықталады.
Күштi әсерлесу мезондар мен бариондарға, яғни адрондарға тән. Лептондар мен фотон күштi әсерлесуге қатыспайды. Ол қысқа аралықта ғана, шамамен 10-15м, әсер етедi. Бұл аралықтағы оның мәнi гравитациялық және электромагниттiк күштермен салыстырғанда өте үлкен.
Әлсiз әсерлесуге фотоннан басқа кез-келген бөлшек қатысады. Бұл күштердiң әсер ету аймағы 10-18м. Әлсiз әсерлесудiң мысалдары нейтронның, мюонның және зарядталған пиондардың төмендегi ыдыраулары. Қазiргi заман физикасының ең күштi теориялары кванттық механикада, кванттық электродинамика мен кванттық хромодинамикада бөлшектердiң өзара әсерлесуi олардың арасында болатын бөлшек алмасу арқылы түсiндiрiледi. Осы тұрғыдан алғанда электромагниттiк әсерлесу ол бөлшектер арасында фотонның алмасуы арқылы, ядролық күштер нуклонның арасында пи-мезондардың, ал жалпы күштi әсерлесу бұл өрiстiң кванттары глюондардың алмасуы, әлсiз әсерлесу өте ауыр бөлшектер W+, W– және Z0 векторлық мезондардың алмасуы арқылы түсiндiрiледi.
Слайд 7Әлсіз әсердің интинсивтілігі:
Гравитациялық әсердің интинсивтілігі:
~10-38
Өзара әсер радиусы күшті әсер үшін 2 нуклон
Гравитациялық әсердің интинсивтілігі:
~10-38
Өзара әсер радиусы күшті әсер үшін 2 нуклон
Элекртомагниттік әсер бойынша потенциалы -
Әсерлерді физикалық процестер арқылы классификациялау 4жаңа фундаменталь тұрақтыларды өз интенцивтіктермен бірге физика курсына енгізуге болады. бұл тұрақтылар арқылы материяның түзілісінің тегі бір екендігін білдіреді.
Слайд 8Элементар бөлшектер классификациясы.
бөлшектер
Әсер тасушылар
Лептондар
Адрондар
Тұрақты адрондар
Резонанстар
Мезон
Барион
Мезон резонанс
Барион резонанс
Элементар бөлшектер классификациясы.
бөлшектер
Әсер тасушылар
Лептондар
Адрондар
Тұрақты адрондар
Резонанстар
Мезон
Барион
Мезон резонанс
Барион резонанс
Слайд 9 Спинiнiң мәнiне байланысты адрондар спинi нөлге тең болатын мезондар және спинi 1/2
Спинiнiң мәнiне байланысты адрондар спинi нөлге тең болатын мезондар және спинi 1/2
Энергиясы ондаған гигаэлектронвольт болатын электрондардың протоннан және нейтроннан шашырауын зерттеу бұл бөлшектердiң iшкi құрылымы бар екенiне нұсқайды. Жалпы адрондардың қандай да бiр iргелi бөлшектен құралғаны жөнiнде бiрнеше теория ұсынылған болатын. Соның ең жемiстiсi кварктар теориясы болды.
Кварктар деп нағыз элементар бөлшектердi айтады. Барлық адрондар, яғни мезондар, бариондар және резонанстар осы кварктардан тұрады. Бүгiнгi күнде алты кварк бар деп есептелiнедi. Олады сәйкес латынныңu, d, s, c, b, t әрiптерiмен белгiлейдi. Бұл кварктардың қасиеттерi және олардан адрондардың қалай құралатыны төмендегi кестелерде келтiрiлген.
Слайд 10Резонанстардың орташа жасау периоды өте кіші, қазіргі күнде олардың саны 300-ден артық. Нуклондар
Резонанстардың орташа жасау периоды өте кіші, қазіргі күнде олардың саны 300-ден артық. Нуклондар
Резонастар нық массаңы ие болмай үздіксіз масса спектріне ғана ие. Осы спектрдің максимумына сәйкес келуші мән резонанс массасы деп қыблданған.
Күшті өзара әсерде қатынаспайтын элементар бөлшектерге лептондар деп аталады. Қазіргі күнде 3 топқа бөлінген лептондар анықталған:
Лептондар да бөлшек және антибөлшек, стабильді және резонанстық болып бөлінеді. Резонанстық лептондар:
Лептондардың өз структурасы кварктар сияқты фундамаенталь бөлшектерге жатады. Себебі қазіргі күндегі үдеткіштерде жүзеге келтіру мүмкін болған мысалы шамамен 10-18м масштабтағы немесе өлшемдегі электронда структураға ие местігі ашылған.