Физика пәнінен олимпиада есептерін шығару тәсілдері презентация

Физикалық есептерді шешіп үйренуге болады,
… тек қана физикалық
есептерді шығару арқылы.

М е к т е п
н е ү ш і н қ а ж е т ?
О қ у,
т а н ы п б і л у,
і з д е н у,
қ а л ы п т а с у ү ш і н.

Оқушыға оқу, танып білу, іздену,
қалыптасу қай кезде қызықты?
О л ә р ж ы л с а й ы н,
әр к ү н с а й ын,
ә р с е к у н д с а й ы н
ж а ң а л ы қ а ш қ а н
к е з д е.

Сабақта оқушының
т ұ р а қ т ы
и н т е л л е к т у а л д ы
ө с у і н е толық мүмкіндік беретін
к е ң і с т і к қалыптастыру
Оқушының білімге негізделген шығармашылық шыңдалуына қол жеткізуге бір ғана жол бар

Оқушымен жұмысты ұйымдастыруда келесі міндеттерді шешуге болады:
1) Оқушыны интеллектуалды-шығармашылық жұмысқа тарта отырып, физикалық есептерді шығару дағдыларын қалыптастыру;
2)Ақпарат алуға және дүниетанымын кеңейтуге жағдай жасау;
3) Аудан, облыс көлемінде өткізілетін олимпиадаларға, сайыстарға қатыстыру.

Физиканы оқытудың негізгі мәселелерінің бірі физикадан олимпиада есептерін шешу әдістерін жүйелеу болып табылады. Әртүрлі деңгейдегі, яғни аудандық және облыстық деңгейдегі олимпиада есептерін шешудің әдістері бір-бірінен айқын ажыратылады. Әрбір есептің белгілі бағытталған жүйелеуге бағынбайтын ерекшелігі болғандықтан, физикадан олимпиада есептерін шешуге жалпы әдістеме беру мүмкін емес.

Негізгі физика заңдарын анық түсіну, оларды физикалық құбылыстарды түсіндіруде шығармашылықпен қолдана білу, тапқырлық және ұшқыр ой талап етіледі. Физикадан есеп шығару олимпиадалары белгілі әдістерді қолданып қана емес, дайын шешу жолдары жоқ жерде өзіндік шешу әдістерін ұсына білуге үйретеді. Яғни оқушыларда осындай қабілеттерді дамытатын олимпиадалардың ерекшелігі осында.

Бұл есептердің ерекшеліктері:
оқушылардың белсенділігін арттыруға, логикалық ойлауын дамытуға көмектеседі, құбылысты талдай алуға үйретеді, оқушыға бар теориялық білімі алған білімдерінің практикалық сұрақтарға жауап беруде қолданумен практикалық дағдысын жинақтап, ойын қорыта білуге дағдыландырады.
Эксперименттік есептерді шешуде, оқушы белгілі – бір мысалдар арқылы мектеп бағдарламасынан алынатынына көз жеткізеді.
Оқушылар құбылыстардың, физикалық шамалардың арасындағы тәуелділік пен байланыстарды көреді.
Зерттеушілік дағдылары мен біліктерін қалыптастыруға, шығармашылық қабілеттерін дамытуға ықпал етеді.
Оқушылар тәжірибеде өлшеулер нәтижесі әрдайым жуықтап алынатынына, өлшеу дәлдігіне мүмкіндігінше болдырмау қажет, әртүрлі себептер әсер ететініне көз жеткізеді.
Оқушыларға физикалық құбылыстарды түсіне білуге, эксперимент жасауға қажет шарттарды (берілгенін) анықтауға, оларды табу үшін мүмкіндіктер мен әдістерді ойластыруға көмектеседі.
Теориялық есептерге қарағанда эксперименттік есептердің ерекшелігі оқушының эксперимент жасай алу қабілетін қажет етеді.

Құралдар мен жабдықтар: массасы белгісіз шарик, кір жаятын қыстырғыш (прищепка), сіріңке, сызғыш, массасы белгілі шарик.
Шешуі:
Сіріңкелерді жүктердің орнына қолданамыз. Алдымен бір сіріңкенің массасын тауып алайық. Бұл үшін сызғышты иіндік ретінде қолданып, қыстырғышты бірнеше сіріңкемен теңестіреміз. Қыстырғыштың массасы mқ мынаған тең болады:mқ = mcn1, мұндағы mс – сіріңкенің массасы, n1 – қыстырғышпен теңестіруге қажет сіріңкелер саны.
n1- ді біле отырып, қыстырғышпен бекітілген массасы белгілі жүкті (әйтпесе ол сырғанай береді), сіріңкенің кейбір n2 санымен теңестіреміз. Әрбір сіріңкенің массасы тең деп есептеп, бір сіріңкенің mc массасын табамыз. Барлық жағдайда сіріңкелермен теңестірілген денелерге әрекет ететін ауырлық күшінің иіндерін бірдей етіп алу керек. Сонда mcn2 = mcn1 + m, бұдан mс = m/(n2 − n1) шығады.
Сіріңкенің және қыстырғыштың массасын біле отырып, алдыңғы жағдай сияқты, массасы белгісіз жүкті бірнеше сіріңкемен теңестіреміз. Егер сіріңкенің саны n3 болса, онда:mcn3 = mcn1 +mx, бұдан шығатыны
mx = (n3 − n1)m/(n2 − n1).
Шариктің массасын анықтау
(аудандық кезең 8 сынып 2014-2015 оқу жылы)

Сұйық пен дененің тығыздықтарының қатынасын анықтау
(аудандық кезең 11 сынып 2014-2015 оқу жылы)

Көлбеу жазықтық бойымен дене бастапқы жылдамдықсыз сырғанаған кезде бөлініп шығатын жылу мөлшерін анықтаңыз.
(облыстық кезең 10 сынып 2014-2015 оқу жылы)

Жіптің беріктігін анықтау
(аудандық кезең 10 сынып 2014-2015 оқу жылы)

Олимпиада есептерін шығару үшін физика пәнінен алған білімі мен біліктілігі бастапқы курстан бастап, мектеп курсын, тіпті, арнайы физикалық курсты қамтитындай болуы тиіс.
Нақты физикалық құбылыстарды талдау үшін арнайы білігін қолдану арқылы ғана физикалық заңдылықтардың, түсініктердің деңгейі күрделілігін анықтауға болады.
Олимпиада есептерін шешу үрдісі кішігірім зерттеу жұмысы іспеттес. Әсіресе, стандарт емес олимпиадалық есептерді шығару барысында түсініктірек болады.
Нақты ғылыми жұмыстағыдай нәтижені алу үшін есептерді шешу әрекетінің жүйелілігі қандай болу керектігі алдын ала анық бола бермейді. Оған ешқандай әмбебап шешу жолдары емес, есеп шығару үшін қажетті біліктілік, іс-тәжірибенің жинақталу барысында ерен еңбектің нәтижесінде ғана келеді.
Физика әлемі - күрделі. Бірақ осындай шығару жолдары қиын да, күрделі есептер үлкен қызығушылықты оятып, табиғаты жағынан мүлде бөлек құбылыстар арасында сәйкестік тауып, физика әлемінің бірлігін сезініп, оны сипаттауда ортақ тіл табуға мүмкіндік береді.

ҚР жалпы орта білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттары. А.,2002.
И.Ш Слободецкий, В.А. Орлов. «Всесоюзные олимпиады по физике» М. 1988ж
М.В. Семенова, А.А. Якуты. «Задачи Московских городских олимпиад по физике» – М. 2006ж
И.Л. Касаткина «Задачи по физике подготовка к ЕГЭ и олимпиадам» Ростов-на-дону. 2008ж
Қолданылған әдебиеттер: