Содержание
- 2. YAPI BİLGİSİ II 1. SÖZCÜK YAPIMI 2. YAPIM EKLERİ 2.1. İSİMDEN İSİM YAPMA EKLERİ 2.2. İSİMDEN
- 3. 1. SÖZCÜK YAPIMI Sürekli bir gelişme içindeki diller çeşitli yollardan yararlanarak yeni türevler, yeni sözcükler yaratırlar.
- 4. Bütün dillerde söz varlığını geliştirme, yeni türevler yaratmada kimi yalnızca birkaç sözcüğün oluşmasında kullanılan, kimi yüzlerce
- 5. • Birleştirme • Türetme • Kalıplaşma • Örnekseme • Kırpma • Karma • Kısaltma • Kasıtlı
- 6. Birleştirme İki veya daha fazla sözcüğün bir araya gelerek isim veya fiil türünde sözcük oluşturmasıdır. Birleşik
- 7. Birleştirmelerde anlam, bileşenlere özellikle asıl ögeye bağlıdır, yani iç merkezlidir. Sarıkız sözcüğü, halk ağzında ‘inek’, argoda
- 8. Türetme Türetme, herhangi bir tabana eklenen yapım (türetme, türetim) ekleri aracılığıyla anlam ve/veya tür bakımından farklı
- 9. Kalıplaşma Çekim ekleri hatta cümleler kimi zaman kendi işlevlerinin ve görevlerinin dışında, yeni anlamlar kazanabilir; buna
- 10. Örnekseme Örnekseme, özellikle ses ve biçim bakımından yabancı sözcükleri model alarak yerli biçimbirimlerle sözcük üretilmesidir. Burada
- 11. Kırpma Kimi zaman, bir sözcüğün ilk hecesi ya da bir bölümü ile anlam kaybı olmadan aynı
- 12. Karma Karma, iki sözcüğün hecelerini ya da parçalarını, genellikle ilk bileşenin birinci, ikinci bileşenin ikinci parçasını
- 13. Kısaltma (Akronim) Kısaltma, sözcüklerin ilk harflerinin tamamının veya bir bölümünün bir araya getirilmesi ile oluşturulur: TED
- 14. Sözcüklerin baş harflerinin bir araya getirilmesiyle oluşan kısaltmaların bir bölümü, bir süre sonra dilin söz varlığına
- 15. Kasıtlı Yaratma (Uydurma) Birleştirme, türetme vb. herhangi bir biçim bilgisel ögeden ve/veya kuraldan yararlanmaksızın yeni bir
- 16. Derleme Derleme, yazı dilinde unutulduğu için kullanılmayan ve ağızların söz varlığında bulunan sözcüklerin yazı diline kazandırılmasıdır.
- 17. Tarama Tarama, yazı dilinde unutulduğu için kullanılmayan veya genellikle yerlerini yabancı kökenli sözcüklerin aldığı tarihsel kaynaklardaki
- 18. Genelleşme Başlangıçta kişi adı, marka adı vb. özel ad olan sözcükler genelleşerek belirli bir türün genel
- 19. Kopyalama (Ödünçleme, Alıntı) Yukarıdaki yolların dışında, dilin söz varlığını geliştirmenin bir başka yolu da kopyalamadır. Bütün
- 20. Kopyalamalar kaynak dilden ya doğrudan ya da aracı diller aracılığıyla yapılmaktadır. Örneğin ahtapot, körfez, demet Rumcadan;
- 21. 2. YAPIM EKLERİ Sözcüğün anlamını ve biçimini değiştiren eklerdir. Aşağıda, Türkiye Türkçesinin yapım ekleri listelenmiştir. Yeni
- 22. 2.1. İSİMDEN İSİM YAPMA EKLERİ İsimden isim yapma ekleri ad kök ya da gövdelerinden, köken anlamıyla
- 23. +Aş: adaş, güneş. +(ş)Ar: Bu ek üleştirme anlamı taşıyan isimler yapar: ikişer, altışar, dokuzar, onar, üçer,
- 24. +CI, +CU: Bu ekin işlevleri şu şekildedir: •İş ve meslek isimleri yapar: avcı, gözlükçü, sütçü, savcı,
- 25. +çın: balıkçın, ayakçın. +DA: elde, sözde, gözde. +dak: bıngıldak, kıkırdak. +DAm: erdem, gündem, yordam, yöntem. +DAn:
- 26. +gIl: Ahmetgil, annemgil. +gIn: elgin. +k: balak, kabuk, topuk. +kek: erkek. +ki: akşamki, yarınki. +(I)l: ardıl,
- 27. +lI, +lU: Bu ekin işlevleri şu şekildedir: •Bir şeyle ilgili olma, sahiplik, bağlılık bildiren isimler yapar:
- 28. +lIk, +lUk: Dilimizde çok işlek olarak kullanılan eklerden biridir. Şu işlevlerde kullanılır: •Yer isimleri yapar: odunluk,
- 29. +m: begüm, betim, birim, hanım, yükümlü. +mAç: dilmaç. +mAn: akman, dikmen, egemen, gökmen, kocaman, Türkmen. +mer:
- 30. +rA: taşra, üzre, içre, sonra. +rAk: küçürek, ufarak. +sAk: susak, tümsek, ıraksak. +sAl: Bu ekin işlevleri
- 31. +sIz, +sUz: Yokluk anlamı taşıyan kelimeler yapar: tatsız, tuzsuz, yolsuz. +ş: Aliş, maviş, minnoş. +şın: akşın,
- 32. 2.2. İSİMDEN FİİL YAPMA EKLERİ İsimden fiil yapma ekleri ad tabanlarından köken anlamıyla bağlantılı yeni eylem
- 33. +I-, +U-: Geçişli ve geçişsiz fiiller türetir: ağrı-, çürü-, doku,- kaşı-, şakı-, taşı-. +ı-: sak-ı-(n)- (
- 34. +r-: belir-, delir-, kabar- fiillerinde görülen bu ek genellikle yansıma kelimelere gelerek "yapma" bildiren fiiller türetir:
- 35. 2.3. FİİLDEN İSİM YAPMA EKLERİ Fiilden isim yapma ekleri, fiil kök veya gövdelerinden, köken anlamıyla bağlantılı
- 36. -(A)nAk: değ(e)nek, görenek, olanak. -(A)v: görev, işlev, ödev, sınav. -(A)y: dikey, düşey, olay, deney. -AcAk: gelecek,
- 37. -Ak: Bu ekin işlevleri şu şekildedir: •Bir duyguyu, bir alışkanlığı; fiilin belirttiği işi çok yapanı ifade
- 38. -Am: dönem, kuram, tutam. -AmAç: dönemeç, tutamaç. -AmAk: basamak, tutamak. -AmIk: bozamık. -An: bakan, düzen, kapan.
- 39. -CA: dinlence, düşünce, eğlence. -cAk: erincek, salıncak. -ceme: sürünceme. -daç: andaç. -DI: çıktı, girdi, pişti, uydu.
- 40. -GAç: kıskaç, süzgeç, yüzgeç. -GAn: Fiil kök veya gövdelerine gelerek alışkanlık, aşırılık, özellik ifade eden isimler
- 41. -IcI, -UcU: Bu ekin şu işlevleri vardır: •Meslek, uğraş, sürekli yapanı ifade eden; fiilin belirttiği işi
- 42. -mAç: demeç, yırtmaç. -mAk: çakmak, ilmek, yemek. -mAn: azman, eğitmen, öğretmen. -mAz: tükenmez, yaramaz. -mIk: ilmik,
- 43. 2.4. FİİLDEN FİİL YAPMA EKLERİ Fiil kök veya gövdelerine gelerek onlardan yeni fiiller türeten eklere fiilden
- 44. -n-: Dönüşlülük ve edilgenlik ifade eden fiiller yapar: bakın-, çekin-, giyin, yetin-, aran-, silin-, yıkan-… -r-:
- 45. Yukarıdakilere göre az işlek olan, fiilden fiil yapma eklerinin diğerleri ise örnekleriyle birlikte şunlardır: -A-: Geldiği
- 46. 3. FİİLİMSİLER (EYLEMSİLER / ÇEKİMSİZ EYLEMLER) Geleneksel bir terim olarak söz ya da cümle içinde eylemleri
- 47. Sıfat-Fiiller (Ortaç, Partisip, Sıfat-Eylem) Sıfat-fiiller, eylemlerden geçici sıfat yapmak üzere türetilen ve genellikle kişiye bağlı olmaksızın
- 49. Zarf-Fiiller (Bağ-fiil, Bağ-Eylem, Ulaç) Zarf-fiiller eylemlerden geçici olarak türetilen zarf işlevindeki sözcüklerdir. Zarf-fiiller zarf ve eylem
- 51. -A: gide gele, bata çıka, diye, sallaya sallaya, bile bile, bağıra çağıra… -AlI: geleli, bitireli, bildim
- 52. -DI mI: sabah oldu mu, kuşlar öttü mü… -DIkçA, -DUkçA: içtikçe, istedikçe, tanıdıkça, çıkardıkça, yaptıkça… -I,
- 53. İsim-Fiiller (Mastarlar) Mastarlar, eylemlerin herhangi bir zamana, sayıya ya da kişiye bağlı olmayan ve sözlüklerde madde
- 54. 4. BÖLÜM SONU SORULARI 1.Aşağıdaki sözcüklerin hangisi hem yapım hem çekim eki almıştır? a. Kitaplıklar b.
- 55. 3. Aşağıdakilerden hangisi türemiş bir kelimedir? a. Kılık b. Kelebek c. Yem d. Yürek e. Bıyık
- 56. 5.Aşağıdaki sözcüklerden hangisi hem yapım hem çekim eki almıştır? a. Kırtasiyeci b. Yolda c. Kitapçılar d.
- 57. 7. Aşağıdaki sözcüklerin hangisinde ikiden fazla yapım eki vardır? a. saygısızlık b. akılsızlık c. sevimsizlik d.
- 58. 9. Derin bir mevsimin tam orta yerindeyim. Tüylerinin yaldızı yaz üreten o miskin gece. Kılcala kan
- 59. CEVAPLAR 1. A 2. A 3. C 4. E 5. C 6. A 7. A 8.
- 61. Скачать презентацию