Металдар және олардың физиологиялық ролі презентация

Сабақтың мақсаты:
Білімділік: оқушылардың бойында химия және биология пәндерінен алған білімдері негізінде, металдар және олардың физиологиялық ролі жөнінде білімдерін кеңейту және тереңдету.
Дамытушылық: химияның басқада пәндермен тығыз байланысын көрсету.
Сабақтың түрі: семинар сабақ.
Сабақтың әдісі: түсіндіру, тәжірибе көрсету.
Көрнектіліктер: слайдтар, Д. И. Менделеевті ПЖ, МЭХКҚ, ерігіштік кестесі.
Пәнаралық байланыс: биология, физика, әдебиет.

1. Табиғатта металдар көбінесе қандай күйде кездеседі?
А) бос күйінде
Б) қосылыстар күйінде
2. Металл өндіруге болатын табиғи минералды қосылыстар
А) минерал
Б) кен
В) қосылыс
3. Оксид кенінен металл алу үшін
А) ыдыратады
Б) күйдіреді
В) тотықтырады
Г) тотықсыздандырады
4. Сульфид кендерін алдымен ....
А) Күйдіреді, сонан соң тотықтырады
Б) Күйдіреді, сонан соң тотықсыздандырады
В) Тотықсыздандырады, сонан соң күйдіреді
Г) Тотықтырады, сонан соң тотықсыздандырады
5. Қосылыстар құрамынан металды басқа металдар арқылы тотықсыздандыру
А) металлургия
Б) металлотермия
В) силикотермия
МИНИ ТЕСТ
Т
А
Б
Ы
С

1
Ca CaCl2 Ca(OH)2
CaSO4
2
3
Al AlCl3 Al(OH)3
Al2O3
NaAlО2
Fe FeCl3 Fe(OH)3
Fe2O3
Fe2(SO4)3
Химияық эстафета

_______________________
________________
__________________________
______________________
____________________
___________________
______________________
____________________
_______________________
Г) NaOH + SO3
Д) Li2O + CaSO4
Е) Ca(OH)2 + HCl
Ж) Li2O + CuO
З) NaOH + ZnCl2
Й) Fe + CuSO4
А) K2O + H2O
Б) Na2O + Ba(OH)2
В) Mg + Cl2
А
В
С
Т
Д
Ұ
Л
З
Ы
Менің ойымша

АЛҒАШҚЫ ҚАДАМ

« Адамдар металдарсыз өмір сүре алмайды......егер металдар болмаса.... Адамдар жабайы аңдардың арасында ең аянышты өмір сүрген болар еді»
Георгий Агрикола

Егер адамның салмағы 70 кг болса,онда ағзада (грамм мөлшерімен): кальций-1700, калий-250, натрий-70, магний-42, темір-5, мырыш -3 мөлшерінде болады.
Барлық металдардың ағза үшін маңыздылығы соншалық,олардың артық болуы да, жетіспеушілігі де денсаулықа қауіп төндіреді.

Биогенді элементтер қатарына «өмір металдары» деп аталатын,ағзада өте маңызды биологиялық қызмет атқаратын 10 элемент жатады.
Оларға 4 s-металдары: кальций калий , натрий , магний және 6 d-металдары: темір , мырыш , мыс , марганец , молибден ,
кобальт жатады.
Соңғы кезде бұлардың қатарын қалайы , литий , хром сияқты металдар толықтырады.
K
Na
Mg
Fe
Zn
Cu
Mn
Mo
Co
Sn
Li
Cr
Ca

Ой шақыру
№1 тапсырма
Айнаны қолдарыңа алып үрлеңдер.
Айнаның бетінде не пайда болды?
Қандай элементтер адам организміне кіреді деп ойлайсыңдар
№2 тапсырма
Стаканда әк суы(Са(ОН)2) берілген. Түтік арқылы үрлеңдер.
Қандай өзгеріс көресіңдер? Қандай элемент бар екенін білдіреді?
№3 тапсырма
Алдарыңда тоттанған шеге және кесілген алма берілген.
Екеуінің ұқсастығын тауып, ол нені білдіретінін анықтаңдар.
Қандай элемент құрамында бар?

Темір элементінің адам ағзасында таралуы
60% эритроциттерге құрылым элементі болып табылатын гемоглобинде болады.
25% жасаушы мүшелер бауыр, көк бауыр, жілік майында болады.
15% бұлшық ет, қан плазмасы және ферменттерде болады.

Адамға тәуліктік қажеттік мөлшері
Адам ағзасы темірді күнделікті тағаммен 1,5-2 мг дейін қабылдайды

Темір жетіспеушілігінен аурудың болатын белгілері:
Көздің көру қабілеті нашарлайды
Бас айналу, ұйықтай алмау және көп ұйықтау
Себепсіз қорқыныш, суықтан қорқу
Әлсіздік, күштің жойылуы
Тері жабынының бұзылуы
Қанда гемоглобиннің азаюы
Жүректің тарсылдап соғуы
Құлақтың ішіндегі зыңылдау белгілері көп байқалады

1.Кальций тамақ қорту ағымына,
жүйкеге, қорғаныс қабілетіне қатысады.
2.Жылқы еті,қымыз, шұбат,
айран,ірімшік,майлы құрт құрамындағы
ағзаға берілген 1% кальций қанымыздың тазалану ағымын басқарады.
3.Біздің бұлшық еттеріміздің ширығуына не
босаңсынуына жауапты.Бұлшық еттеріміз
жұмыс жасамаса шырғаландар пайда болады.
4.Қан ұюына жауапты.Саусағымызды кесіп алсақ, қан болар-болмас аққаннан кейін ұйып, тоқтап қалады.Бұл кальцийдің әсері.
5.Біздің жасушаларымыздың өзара байланысын реттеу.Кальций жетіспесе, онда жасушалар өздерінің міндеттерін дұрыс атқармағандықтан ауруға ұшыраймыз.

Кальций кездесетін тағамдар

Калиидің адам ағзасындағы ролі және оның уландырғыш әсері

Калий: азық-түліктердегі мөлшері
Тәуліктік мөлшері:
2-3 грамм
Картоп
Капуста
Алма
Банан
Кепкен өрік
Шабдалы
Мейіз

Калий: ағзадағы артық мөлшері және жетіспеушілігі
Артық мөлшері:
Жүрек қағысының бұзылуы
Жетіспеушілігі:
Жүректің тоқтауы

Металдардың адам ағзасындағы ролі және оның уландырғыш әсері

Магний: азық-түліктердегі мөлшері
Тәуліктік мөлшері:
5-6 грамм
Нан
Күнбағыс
Алма
Алхоры
Кепкен өрік
Шабдалы
Мейіз

Артық мөлшері:
Наркотикалық масаңдаудың
белгілері
Жетіспеушілігі:
Ұйқышылдық,бөртпелер
Магний: ағзадағы артық мөлшері және жетіспеушілігі

Металдардың адам ағзасындағы ролі және оның уландырғыш әсері

Металдардың адам ағзасындағы ролі және оның уландырғыш әсері

Натрий: ағзадағы артық мөлшері және жетіспеушілігі
Арты қан мөлшері:
Қан қысымының жоғарылауы
Жетіспеушілігі
кездескен емес

Натрий: азық-түліктердегі мөлшері
Тәуліктік мөлшері:
5-6 грамм
Нан
Күнбағыс
Алма
Алхоры
Кепкен өрік
Шабдалы
Мейіз

Егер ағзада мыс жетіспесе, бауырда қорланған темір гемоглобинмен байланысқа түсе алмайды. Мыстың мөлшерінің аз немесе көп екендігінің көрсеткіші — адамның шашы. Мыстың мөлшері төмендеген кезде немесе жетіспеген жағдайда шаш тез ағарады. Мыс қанға оттегінің өтуін қамтамасыз етеді. Мыс көптеген ферменттердің құрамына кіреді, ұлпалардағы тотығу реакциясын жылдамдатады.
Мыстың биологиялық ролі және
оның уландырғыш әсері

Мыс: азық-түліктердегі мөлшері
Адамға қанша мыс керек?
3 жасқа дейін: 0.1 мг
4-8 жас: 0.1 мг
9-13 жас: 0.5 мг
14-18 жас : 0.8 мг
19 жас және одан жоғары: 0,9 - 1 мг
Жүкті әйелдер : 1 мг
Бала емізетін әйелдер: 1 мг

Жекеленген элементтердің жетіспеушілігінің адам ағзасына әсері
Иммунды жүйе : Cu, Zn, Fe, Se
Энергия түзілу: Mg, Mn
Гормоналды жүйе: Fe, Mn, Zn, Cu, Mg
Дәрумендердің өндірілуі: Co
Қан жасаушы: Cu, Fe
Ферменттер жүйесі: Zn, Cu, K, Mn, Mg, Fe, Ca, Mo
Сүйек жүйесі: Ca, Mg, Zn, Mn

Шығармашылықпен жұмыс
Әр топ өздеріне берілген
Металл немесе металл қосылыстарын жоспар бойынша қорғап шығу
Жоспары:
Металл және оның қосылысының биологиялық ролі.
Металл және оның қосылысының зиянды жақтары
Мақал-мәтелдер,өлеңдер т.б

Қорытынды. Қорыта келе адам ағзасында 70 элемент болатындығы
аналитикалық жолмен дәлелденген.
Оларды үш топқа бөлеміз:
- макроэлементтер (К, Na, Ca, Mg, Fe);
-микроэлементы(Mn,Zn,Cu,Sr, Bi, Ba, Co, Al, V,Cr и др.);
-ультромикроэлементтер(Mn,Zn,Cu,Sr, Bi, Ba, Co, Al, V,Cr и др.);
- ағза қалыпты тіршілік ету үшін белгілі мөлшерде металдар қажет.
- металдар әртүрлі өнімдерде кездесді.
- адамның тамақтануы теңгерімді болу керек
-адам өз денсаулығына қамқор болу керек

Сергіту сәті
«Сырларым бар химиктерге аян,
таба алсаң қасиетімді етем баян»

1.Су бетінде қалықтап, қандай металл жүзеді?
Айтшы, ойланып, денеңде жетпейтін қандай тұз еді?
натрий

2. Ертеден белгілі жетеудің бірімін.
Электроника саласында ірімін.
Көптеген құймаларға кіремін,
Әдемілігім жөнінде алтыннан тең жүремін.
мыс

3.Менделеев ауылының алтыншы көшесінде тұрағым,
Әр түнде адамдармен жүздесіп тұрамын,
Мені балқыта алмай қиналады көбісі,
Қазақстан әлемде, кенім жөнінен бірінші.
вольфрам

4.Қара металлургия жанымын,
Машина, трактордың қанымын.
Жетінші қосымша топшада болсам да
Металл атаулының ең көп қолданылатын санымын.
темір

5.Табылса бұрын там-тұмнан,
Қазір көп әр өлке де,
Қымбат болды алтыннан,
Қандай металл ертеде?
алюминий

Рефлексия

Блеф-ойын «Сендер сенесіңдерме…»
Эндемиялық зоб ауруы организмде йодтың жетіспеуінен пайда болады
Бұл дұрыс айтылған сөз, өйткені бұл ауруға
шалдықпас үшін йодталған тұзды асқа қолдану керек

Өткен ғасырдың басында су құбырларын қорғасыннан жасаған. Ол күшті улы зат
Бұл дұрыс айтылған сөз,қорғасын және оның қосылыстары өте күшті улы заттар, ертеде расында да су құбырларын қорғасыннан жасаған болатын кейін оны темірге ауыстырған.
Санкт-Петербург қаласында ондай құбырлар 1950-ші жылдарға дейін болыпты.

Мышьякты дәрігерлер адамның тәбетінің
жақсартуы үшін қолданады
Дұрыс айтылады, кейбір элементтер көп мөлшерде улы болып, ал аз мөлшерінде өте пайдалы
Мысалы мышьяк—күшті улы зат жүрек, бауыр , бүйрекке зиян келтіреді.Бірақ аз мөлшерде дәрігерлер оны табет жақсартуға қолданады.

Адамның тыныс алуына қажетті оттегі улы әсер етуі мүмкін
Дұрыс, оттегі жоғары концентрацияда және тығыздықтың
әсерінен улы әсер тигізеді

Микроэлементтердің тамақта болмауы немесе
олардың артық мөлшерде болуы тірі организмдерді
ауруға немесе тіпті өлуіне әкеледі.
Дұрыс

Пайдасы
Зияны
Ә) Венн диаграммасы
(металдардың пайдасы және зияны)
М
Е
Т
А
Л
Д
А
Р

Үйге тапсырма: “Химиялық элементтердің
адам ағзасындағы ролі” туралы эссе жазу

Дұрыс емес

Т

Дұрыс емес

А

Дұрыс емес

Дұрыс емес

Дұрыс емес

Дұрыс емес

Б

Дұрыс емес

Ы

Дұрыс емес

Дұрыс емес

Дұрыс емес

С

Дұрыс емес

А

Дұрыс емес

С

Т

Дұрыс емес

Ұ

Дұрыс емес

З