Сана бұзылысы презентация

ЖОСПАР
САНА БҰЗЫЛЫСЫ
КОМА
ГЛАЗГО ШКАЛАСЫ
ИШИМИЯЛЫҚ ИНСУЛЬТ
ГЕМОРРАГИЯЛЫҚ ИНСУЛЬТ

КІРІСПЕ
САНА ДЕГЕНІМІЗ- ЕС, ТҮЙСІК, ЗЕЙІНДІ БІРІКТІРЕДІ, ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ТОЛЫҚҚАНДЫ ҚАБЫЛДАЙ АЛУ.
КЕЗ КЕЛГЕН ПСИХИКАЛЫҚ БҰЗЫЛЫС САНАНЫҢ БҰЗЫЛЫСЫНА АЛЫП КЕЛЕДІ.

САНА БҰЗЫЛЫСЫН ДИАГНОСТИКАЛАУ
ЯСПЕРС КРИТЕРИИІ БОЙЫНША :
1. ҚОРШАҒАН ОРТАДАН ОҚШАУЛАНУ
2 БАҒДАРЛАЙ АЛМАУ
3 ОЙЛАУ НАҚТЫЛЫ БОЛМАУЫ
4 АМНЕЗИЯ

ҚОРШАҒАН ОРТАДАН ОҚШАУЛАНУ
Айналасында болып жатқан оқиғаны толық қабылдай алмайды
Өзіне бағытталған сөздерді ести бермейді
Барлық нұсқауды орындамайды
Сұрақтарға толық жауап бермейді
Қатынасу үшін қатты дауыстап не көп рет қайталау арқылы сөйлесуге болады
БАҒДАРЛАЙ АЛМАУ
уақыт
кеңістік
жағдайлық
өзіндік
Қарапайым нәрселерді байланыстыра алмау,
Оңай есепті шеше алмау
Ешнәрсені талқылай алмау
Ойлау нақтылы болмауы
ОЙЛАУ НАҚТЫЛЫ БОЛМАУЫ
АМНЕЗИЯ
ЖАРТЫЛАЙ
ТОЛЫҚ

САНА БҰЗЫЛЫСЫ
Сананың өшірілуі
Сананың қарауытуы
Сананың өзгеруі

САНА ӨШІРІЛУІ
Есеңгіреу (Глазго шкаласы бойынша 13-14 балл) – сыртқы тітіргендіргіштердің шұғыл жойылуынан, ассоциация түзілісінің қиын, баяу жүруінен байқалады. Бұл жағдайда, қабылдау мен әсерлерді өңдеу қиындайды, сыртқы дүние құбылыстары зейінді аудармайды, аңғарылмайды. Түсінік жұтаң, тапшы болады. Ұйқы кезінде түс көрмейді. Абыржу, галлюцинация, сандырақ болмайды. Есеңгіреудің жеңіл дәрежесін сананың обнубиляциясы деп атайды;
Сопор жағдайы (Глазго шкаласы бойынша 9-12 балл) – науқаспен байланыс орната алмайтын, есеңгіреудің терең дәрежесі. Бұл кезде науқастар күшті тітіркендіргіштерге төмен дифференцирленген және өте қысқа уақытты реакция байқатады. Ауырсыну сезімі, конъюктивальді және қарашық рефлекстері сақталған.
Кома жағдайы Глазго шкаласы бойынша 4-8 балл) – сыртқы тітіркендіргіштерге реакцияның толық болмауымен сипатталады. Ауырсыну сезімі жоғалады. Қарашық, конюктивальді және корнеальді рефлекстер шақырылмайды. Патологиялық рефлекстер пайда болады.

БЕТКЕЙ КОМА (I САТЫСЫ, ГЛАЗГО ШКАЛАСЫ БОЙЫНША 7-8 БАЛЛ): Науқасты ояту мүмкін емес, бірақ аурулық тітіркендіргіштерге реакциясы қарапайым ретсіз қимылдар түрінде сақталған.
ТЕРЕҢ КОМА (II САТЫСЫ, ГЛАЗГО ШКАЛАСЫ БОЙЫНША 5—6 БАЛЛ): Науқас аурырсынулық тітіркендіргіштерге қимыл қозғалыспен жауап береді.
АТОНИЯЛЫҚ КОМА (III САТЫСЫ, ГЛАЗГО ШКАЛАСЫ БОЙЫНША 3-4 БАЛЛ):Өте ауыр аурулық тітіркендіргіштерге реакциясының толығымен жойылуы. Атония, арефлексия, тыныс алудың бұзылысы немесе жойылуы, жүрек қызметінің жоғалуы.

КОМА ЭТИОЛОГИЯСЫ :
* АРТЕРИЯЛЫҚ ГИПЕРТЕНЗИЯ - ИШЕМИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ГЕМОРРАГИЯЛЫҚ ИНСУЛЬТТІҢ ЕҢ ҚАУІПТІ ФАКТОРЫ БОЛЫП ТАБЫЛАДЫ.
* АЛКОГОЛЬДІ ІШІМДІК ІШУ- АРТЕРИЯЛЫҚ ҚАН ҚЫСЫМЫНЫҢ ЖОҒАРЛАУЫНА ӘКЕП СОҒАДЫ.
* БАС МИЫН ҚАНМЕН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТЕТІН АРТЕРИЯНЫҢ АТЕРОСКЛЕРОЗДЫҚ ЗАҚЫМДАНУЫ.
* МИ СОҚҚЫ (МИДЫҢ ШАЙҚАЛУЫ ДЕП ТЕ АТАЛАДЫ) - БАС СОҚҚЫҒА ҰШЫРАП ЖАРАЛАНҒАННАН КЕЙІН, МИ ҚЫЗМЕТІНІҢ УАҚЫТТЫҚ ӘЛСІРЕУІ. БҰЛ СЫРҚАТ МИ ҚАНДЫ ІСІГІМЕН ҚОСАРЛАСА ПАЙДА БОЛАДЫ.
* ГЛЮКОЗА МЕТАБОЛИЗМІНІҢ БҰЗЫЛУЫ, ҚАНДА ГЛЮКОЗА МӨЛШЕРІНІҢ ШАМАДАН ТЫС КӨБЕЮІ(ДИАБЕТТІК КЕТОАЦИДОЗ НЕМЕСЕ ГИПЕРОСМЛЯРЛЫ ЕМЕС КЕТОАЦИТОТИКАЛЫҚ ЖАҒДАЙ) НЕ ЖЕТІСПЕУШІЛІГІНДЕ (ГИПОГЛИКЕМИЯЛЫҚ ЭНЦЕФАЛОПАТИЯ) КОМАЛЫ ЖАҒДАЙҒА СОҚТЫРАДЫ.
* ЭЛЕКТРОЛИТТІК БҰЗЫЛЫСТАР (ГИПО- ЖӘНЕ ГИПЕРНАТРИЙЕМИЯ, ГИПЕРМАГНИЕМИЯ).

ЕСТІҢ ЖОҒАЛУЫНА ҚАРАЙ ЖЕДЕЛ ДАМИТЫН ЖАНЕ БІРТІНДЕП ДАМИТЫН КОМАНЫ АЖЫРАТАМЫЗ.
ЖЕДЕЛ ДАМИТЫН КОМА КЕЗІНДЕГІ ЕСТІҢ ЖОҒАЛУЫНА ӘКЕЛЕТІН СЕБЕПТЕРГЕ: ЖЕДЕЛ БАС МИЫНЫҢ ЖАРАҚАТТАНУЫ, АУЫР ЖАҒДАЙДА МИҒА ҚАН ҚҰЙЫЛУ, СОНЫМЕН ҚАТАР ҚАНТ ДИАБЕТІНДЕГІ ГИПОГЛИКЕМИЯЛЫҚ КОМА ЖАТАДЫ.
БІРТІНДЕП ДАМИТЫН КОМА КЕЗІНДЕГІ ЕСТІҢ ЖОҒАЛУЫНА ӘКЛЕТІН СЕБЕПТЕРГЕ: МИДА ІСІК ЖАНЕ АБЦЕСС БОЛҒАНДА, АУЫР ТҮРДЕГІ НЕЙРОИНФЕКЦИЯЛЫҚ ЖАҒДАЙДА(МЕНИНГИТ, МЕНИНГОЭНЦЕФАЛИТ, ЭНЦЕФАЛИТ,ДӘРІЛЕРМЕН УЛАНУДА, УГАРНЫ ГАЗБЕН, ХИМИЯЛЫҚ ЗАТТАРМЕН, СОНЫМЕН ҚАТАР СОЗЫЛМАЛЫ БҮЙРЕК ЖЕТІСПЕУШІЛІГІНДЕ) ЖАТАДЫ.

КЛАССИФИКАЦИЯ
БАС – МИ ЖАРАҚАТЫ
МИІШІЛІК ҚАН ҚҰЙЫЛУ, СУБАРАХНОИДАЛЬДЫ ҚАН ҚҰЙЫЛУ
БАС МИ ІСІГІ
ЭПИЛЕПТИКАЛЫҚ ҰСТАМА ЖӘНЕ СОДАН КЕЙІНГІ ЖАҒДАЙ
ОЖЖ ИНФЕКЦИОНДЫ АУРУЫ.
ҚАН АЙНАЛЫМ БҰЗЫЛЫСТАРЫ (ШОК, ЖЕДЕЛ ГИПЕРТОНИЯЛЫҚ ЭНЦЕФАЛОПАТИЯ, ӨТКІЗГІШТІКТІҢ ЖӘНЕ РИТМНІҢ БҰЗЫЛЫСЫ)
МЕТАБОЛИКАЛЫҚ БҰЗЫЛЫСТАР (ГИПОКСИЯ, ҚАНТ ДИАБЕТІ АСҚЫНУЫ, УРЕМИЯ, БАУЫРЛЫҚ КОМА)
ИНТОКСИКАЦИЯЛАР (АЛКОГОЛЬ, ЕСІРТКЕ, ЛС)
ИНФЕКЦИЯЛЫҚ АУРУЛАР (СЕПСИС)
ГИПЕРТЕРМИЯ ЖӘНЕ САЛҚЫНДАУ
ЦЕРЕБРОГЕНДІ ЕМЕС КОМАЛАР
ЦЕРЕБРОГЕНДІ КОМАЛАР

НЕГІЗГІ БЕЛГІЛЕРІ
САМОТОГЕНДІ БҰЗЫЛЫСТАР: -
МЕТАБОЛИТИКАЛЫҚ БҰЗЫЛЫСТАР (ГИПЕРГЛИКЕМИЯ, ДИАБЕТИКАЛЫҚ КЕТОАЦИДОЗ,КЕТОТОКСИКАЛЫҚ ЕМЕС ГИПЕРГЛИКЕМИЯЛЫҚ ЖАҒДАЙ,УРЕМИЯ БАУЫР ЖЕТІСПЕУШІЛІГІ,ГИПОНАТРИЕМИЯ,ГИПОТИРЕОЗ, ГИПО-ЖӘНЕ ГИПЕРКАЛЬЦИЕМИЯ
ГИПОКСИЯ (ӨКПЕ АУРУЛАРЫ,АНЕМИЯ,ШОК, ҚАН АУРУЛАРЫ,ИНФАРКТ МИОКАРДА,ӨКПЕ АРТЕРИЯСЫНЫҢ ЭМБОЛИЯСЫ)
ЖЕДЕЛ ГИПЕРТОНИЯЛЫҚ ЭНЦЕЛОПАТИЯ
ТАМАҚТАНУ БҰЗЫЛЫСТАРЫ

КОМАНЫҢ ГЛАЗГО ШКАЛАСЫ
Ауырлық дәрежесін балл бойынша бағалау
Максимальды – 15 балл
Минимальды – 3 балл
8 балл және одан жоғары – жақсару мүмкіндігі бар
8 балл және төмен – ИВЛ көрсетіледі, өмірге қауіпті жағдай
3-5 балл – потенциальды өлім

КӨМЕК КӨРМЕТУ ТАКТИКАСЫ
АВС БОЙЫНША ЖАҒДАЙЫН БАҒАЛАУ
ЖЕДЕЛ ЖӘРДЕМ КЕЛГЕНШЕ (ТЫНЫС АЛУ ЖОЛДАРЫН ТАЗАЛАУ (АУА ӨТКІЗГІШ, БҮЙІРІНЕ ЖАТҚЫЗУ)
ВЕНОЗДЫҚ ҚАМПТУ, ГИПОВОЛЕМИЯДА ТАМЫР ІШІЛІК ИНФУЗИЯ
ГИПОТЕРМИЯНЫ БОЛДЫРМАУ
Кома жағдайының туындатқан себебіне қарамастан шұғыл емі келесі схема бойынша жүргізіледі: артериялық қан қысымын , жүрек жиырылуының жиілігін жане тынысты, қандағы қант деңгейін қалыпты деңгейге келтіреміз. Ары қарай ем жүргізу себебін туындатқан жағдаймен байланысты жүргізіледі.

МИДЫҢ БІРІНШІЛІК БҰЗЫЛЫСТАРЫ:
БАС-МИ ЖАРАҚАТТАРЫ (ЗАҚЫМДАНУ, БАС-СҮЙЕКІШІЛІК ЖАРАҚАТТАРЫ, ДИФФУЗДЫ АКСОНАЛЬДЫ ЖАРАҚАТТАР);
ЦЕРЕБРОВАСКУЛЯРЛЫ АУРУЛАР (БАС МИЫНДАҒЫ, СУБАРАХНОИДАЛДЫ ҚАНҚҰЙЫЛУЛАР, МИ ИНФАРКТІСІ ЖӘНЕ Т.Б.);
ОЖЖ ИНФЕКЦИЯЛАРЫ (МЕНИНГИТ, ЭНЦЕФАЛИТ, МИ АБСЦЕСІ);
ІСІКТЕР;
ГИДРОЦЕФАЛИЯ;
ЭПИЛЕПТИКАЛЫҚ ТАЛМАЛАР ЖӘНЕ ОДАН КЕЙІНГІ ЖАҒДАЙЫ.

ИНСУЛЬТ - МИ ҚАН АЙНАЛЫМЫНЫҢ ЖІТІ БҰЗЫЛЫСЫ, ЯҒНИ МИ ҚАН-ТАМЫРЛАРЫНЫҢ БІРІНІҢ ҮЗІЛУІ, ТҮЙІЛУІ НЕМЕСЕ ТЫҒЫНДАЛУЫ.

ИНСУЛЬТ - ИШЕМИЯЛЫҚ (МИ ИНФАРКТІСІ) ЖӘНЕ ГЕМОРРАГИЯЛЫҚ (МИҒА ҚАН ҚҰЙЫЛУ) БОЛЫП БӨЛІНЕДІ.

Бұл жағдайда тамыр өз қабырғасының тұтастығын сақтап қалады, алайда қанның ағымы тромбымен түйілуіне немесе тығындалуына байланысты тоқтап қалады. Тромбылар - қантамыр қабырғасының жас ерекшелігіне қарай өзгерістері - кез келген ағзадағы қантамырды бітеп, жүрек, бүйрек, ми инфарктісіне алып келеді. Қантамырлар жалпы қан ағысына келіп түсетін май тіндерінен де тығындалуы мүмкін, мысалы, бұл жағдай ұзын түтікше тәрізді сүйектер сынғанда немесе толық адамдардың қуыстық операциялар кезінде орын алуы ықтимал. Газды эмболия - тамырлардың газ көпіршіктерімен тығындалуы - өкпеге операция кезінде туындауы мүмкін.
Ишемиялық инсульт - қарт адамдарға тән. Ол көбінесе түнде немесе таңға қарай туындайды, бірнеше күн ағымында бірте-бірте дамуы мүмкін, ауыспалы сипатқа да ие бола алады.
ИШЕМИЯЛЫҚ ИНСУЛЬТ.

Бұл артериялық гипертонияның асқынуы болып табылады. Жоғары қысымды көтере алмаған қан тамыры жарылады да, қан ми заттегіне келіп түседі. Құйылған қан миды басып, оны ісіндіреді және мидың бір бөлігі өледі. Мұндай инсульт көбінесе ауыр, күйзеліске толы күннен соң туындайды. Кешке қарай бас жарылып кетердей қатты ауырады. Заттардың барлығы қызыл түсті болып көріне бастайды, жүрек айнып, құсады, бас ауруы күшейеді - соққының алғашқы белгісі осындай. Сонан соң қимыл-қозғалыс, сөйлеу, сезгіштік қабілеттері бұзылады, құлақ естімеуден бастап, естен тануға, тіпті кома жағдайына дейін барады.
ГЕМОРРАГИЯЛЫҚ ИНСУЛЬТ

ИНСУЛЬТТІҢ ПАЙДА БОЛУЫНЫҢ НЕГІЗГІ ФАКТОРЛАРЫ:
- ЖОҒАРЫ АРТЕРИАЛДЫҚ ҚЫСЫМ
- ҚАНТ ДИАБЕТІ
- ЖҮРЕК АУРУЛАРЫ
- АЛКОГОЛЬ ЖӘНЕ НАРКОТИК ТҰТЫНУ
- ҚАНДАҒЫ ЗИЯНДЫ ХОЛЕСТЕРИННІҢ ДЕҢГЕЙІНІҢ ЖОҒАРЫ БОЛУЫ
- ДЕНЕ БЕЛСЕНДІЛІГІНІҢ БОЛМАУЫ
- ДҰРЫС ТАМАҚТАНБАУ
- СЕМІЗДІК
- КҮЙЗЕЛІС ЖӘНЕ ДЕПРЕССИЯ
- ВАСКУЛИТ (ҚАНТАМЫРЛАРЫНЫҢ ҚАБЫНУЫ) ЖӘНЕ ҚАННЫҢ ҰЮЫНЫҢ БҰЗЫЛЫСЫ СЕКІЛДІ КЕЙБІР АУРУЛАР ИНСУЛЬТТЫҢ ПАЙДА БОЛУЫНА АЛЫП КЕЛЕДІ.

Инсульттің алғашқы белгілері. Инсультті анықтау үшін FAST тестті (Face Arm Speech Test, аудармасы «Бет-Қол-Сөз-Тест) қолдансаңыз да болады .
Инсультпен ауырып тұрған адамның күйін мынадай 4 қарапайым белгіcі арқылы тануға болады:
* Науқастан күлуін өтініңіз (ол талпынуы мүмкін, бірақ күле алмайды )
* Әңгімеге тартыңыз (мысалы, «бүгін ауа райы керемет, солай ма?» десеңіз, сөйлеуге қиналады немесе сөйлей алмайды)
* Екі қолын қатар көтеруін өтініңіз (ол бұны істей алмайды)
* Тілін шығаруын өтініңіз (тілі жыбырлап не қайырылып тұрады)

Инсульт кезіндегі алғашқы көмек
Ең алдымен 103-жедел медициналық көмек бригадасын шақыру керек!
Жедел жәрдем келгенше:
-Мойыны бүгіліп, қанның ағысының нашарламауы үшін бас пен иықты жастыққа қойып науқасты көлденеңінен жатқызу керек;
-Тыныс алуды қиындататын киімнің алдын ашып, таза ауаның келуіне ықпал ету керек;
-Тісінде протез болса алып тастау керек;
-Егер науқас құсып жатса, басын бір жаққа қисайтып, құсықтың тыныс алу жолына кетпеуі және тілдің артқа кетпеуі үшін құсықты шығару керек.

Ауруханадағы емдік шаралар
Адекватты оксигенацияны қамтамасыз ету (жоғарғы тыныс жолдарын тазалау, ауа өткізу, жасанды тыныс алдыру аппараттарын қолдану)
Жүйелі түрде артериальды қан қысымының оптимальды деңгейінде ұстау (АҚҚ тек 220/120 мм.сын.бағ асқан жағдайда ғана төмендету)
Тырысу ұстамаларын басу
Психомоторлы қозуды басу
Гипертермияны басу (аспизол, физикалық әдістер)
Үдемелі құсу мен ықылықты басу
Ми құрылымдарындағы метаболизм бұзылыстарын коррекциялау
Ауруханаға дейінгі кезеңде қателік кету қаупі жоғары болуына байланысты дифференцирленген терапияны жүргізбеген дұрыс.