Жасуша – тіршіліктің құрылымдық-функциялық бірлігі презентация

Дәрістің жоспары
Жасушалар құрылымының типтері (прокариоттар, эукариоттар).
Клеткалық теория, негізгі қағидалары .
Эукариот жасушалардың құрылысы және қасиеттері.
Цитоплазмалық мембрананың құрылысы және қызметтері.
• Жасушаның негізгі мембранасыз және мембраналы органеллары, қосындылар.
Ядро : құрылысы, қасиеті және қызметтері.
Жасушалық биологияның медицинадағы маңызы.

негізгі организмдер топтарының жіктелуі

Тіршіліктің негізгі формалары:
жасушаға дейінгі

Тіршіліктің негізгі формалары:
жасушалық
прокариоттар
эукариоттар

Эукариоттық жасушалар:
өсімдіктер
жануарлар

Жасушалық теориның негізгі қағидалары
Шлейден және Шванн (1838-1839 ж.), жасуша туралы білімді жинақтап, дәлелдеді, жасуша кез келген организмнің бірлігі.
Барлық жануарлар және өсімдіктер жасушадан тұрады.
Өсімдіктер мен жануарлардың құрылысы және даму принциптері біртұтас.
Р.Вирхов (1855ж.). кез келген жасуша басқа жасушадан пайда болады, «Omnis cellula ех cellula».
Жасуша тіршіліктің ең кішкентай бірлігі болады, ал бүтін организм — жасушалардың жиынтығы.

Цитоплазмалық мембрананың құрылымы

Мембрананың фосфолипидтік ұсақ құрылымы және маңызы
Қоңырсары түсті фосфолипидтер, сары түсті гликолипидтер және олардың арасындағы көк түсті гидрофобты құйрықтары арасындағы қуыстарда орналасқан холестерин мембрананың каркасын түзеді, оны майысудан сақтайды. Холестерины аз мембраналар оңай майыса алады, ал көп холестеринділер – қаттылау, сынғыш болады.
Трансмембраналық ақуыздардың қуыстары арқылы цитоплазмаға заттар тасымалданады, сондықтан транспорттық ақуыздар деп те аталады. Кейбір ақуыздар мебрананың бетінде , кейбіреулері жартылай интегралды орналасады.
Мембрананың сыртқы бетінде гликокаликс (рецепторлық қызмет атқаратын) күрделі полисахаридтер орналасады.
Мембрананың химиялық құрамы мен құрылысының күрделі болуы оның маңызды қызметтерін орындауға мүмкіндік береді.

Цитоплазманың құрылымы
Оның негізі цитоплазманың шырыны – гиалоплазма (грек. hyalos –шыны және plasma – жасалынған) – органикалық заттардың заттардың коллоидты ертіндісі.
Гиалоплазмада биохимиялық реакциялар жүреді және онда органоидтар мен қосындылар орналасады.
Гиалоплазма жасушаның құрылымдық компоненттерін байланыстырады, химиялық өзара әсерлесуін қамтамасыз етеді.
Органоидтар – цитоплазманың арнайы қызмет атқаратын тұрақты компоненттері.
Қосындылар – жасуша тіршілігі барысында цитоплазмада уақытша жинақталатын түрлі заттар. Олар қоректік заттар (гликогеннің жиынтығы, майдың тамшылары), экскреторлық бөлінділер (пигменттер, тұз кристалдары, секреторлық гормондар тамшылары және т.т.).

Цитоплазманың құрамы, құрылысы мен қызметі
Құрамы: ақуыздардан тұратын коллоидты ертінді, су, майлар, көмірсулар, нуклеин қышқылдары және т.б.
Цитаплазманы екі ортаға бөлуге болады – эндоплазма және экзоплазма.
Эндоплазма сұйықтау, оңай ағатын субстанция, онда жасушаның органодтары және қосындылары орналасады.
Экзоплазма жасушаның периметірінде орналасады, тығыз және қоймалжың болады.
Цитоплазмада орналасқан органоидтар маңызды қызмет атқарады:
• Гольджи комплексі – ЭПТ синтезделген заттарды тасымалдайды;
• Митохондрия – органикалық қосылыстарды ыдыратып энергиия бөледі -АТФ;
• Лизосомалар – жасушашіндегі макромолекулаларды ыдыратады;
• Рибосомалар – ақуыз биосинтезделеді;
• Эндоплазмалық тор – синтез и транспортировка ақуыздар, липидтер және стероидтарды синтездеу және тасымалдау;
Цитоплазманың қызметтері:
1. Клетканың қуысын толтырады.
2. Жасуша компоненттерін байланыстыратын және қызметтерін үйлестіретін зат.
3. Органелдердің орналасуын анықтайды.
4. Жасуша ішілік және жасуша аралық химиялық, физикалық үдерістердің жүруін қамтамасыз етеді.
5. Жасуша ішіндегі қысымның, көлемінің, серпімділігінің , ылғалдылығын сақталуын қамтамасыз етеді.

Мембранасыз органеллалар
Центросома: құрылысы, қасиеті және қызметтері.
Микротүтікшелер: құрылысы, қасиеті және қызметтері.
Микрофиламенттер: құрылысы, қасиеті және қызметтері.
Рибосомалар: құрылысы, қасиеті және қызметтері.

Жасушаның негізгі мембраналы органоидтары
Митохондриялар: құрылысы, қасиеті және қызметтері.
Эндоплазмалық ретикулум: құрылысы, қасиеті және қызметтері.
Гольджи комплексі: құрылысы, қасиеті және қызметтері.
Лизосомалар: құрылысы, қасиеті және қызметтері.
Пероксисомалар: құрылысы, қасиеті және қызметтері.
Ядро: құрылысы, қасиеті және қызметтері.

Жасушаның негізгі құрылымдық компоненттері

Эндоплазмалық тор (ЭПТ)

Кейбір мембраналық органоидтар

Митохондрия мен рибосоманың құрылысы