Термиттер отряды презентация

ЖОСПАР
Шала түрленіп даму.
Термиттер отряды.
Пайдаланылған әдебиеттер.

Жұмыртқа
Дернәсіл
Имаго
Шала түрленіп дамитындар (hemіmetamorphosіs) — төменгі сатыдағы қанатсыз жәндіктерге және жоғарғы сатыдағы жәндіктердің бірқатар отрядтарына тән даму жолы. Бұлардың ерекшелігі жұмыртқадан шыққан дернәсіл ересек жәндікке ұқсайды және қоректенуі де ұқсас келеді. Имаголарының қанаты болған жағдайда, дамуының соңғы сатыларында дернәсілдерінің де қанат нышандары пайда болады. Құрлықта тіршілік ететін Шала түрленіп дамитындардың дернәсілдерін — нимфа, ал суда тіршілік етуіне байланысты арнайы тыныс алу органдары (желбезектері) пайда болады, мұндай дернәсілдерді — наяда деп атайды. Бұларға біркүндіктер, көктемдіктер, тағы басқа жатады.

ТЕРМИТТЕР
Термиттер - жәндіктердің жеке отрядына жатады. Қоғамда тіршілік етуіне байланысты және әртүрлі құрылыстар салуға қабілетті болғандықтан "ақ құмырсқалар"деп атайды. Жанұяларында ерекше топтар-жынысты даралар (топ ұйтқысы-аналық пен жынысты жетілген аталықтар), жұмысшылар, солдаттар.

ЖАЛПЫ СИПАТТАМА
Дүние жүзінде 2933 түрі белгілі.
3 топқа бөлінеді: жұмысшылар, солдаттар және негізгі жынысты даралар.
Таракандар отрядынан шыққан отряд болып есептеледі, қазіргі уақытта жеке отряд ретінде қалыптасқан.

Жұмысшыларының көздері жоқ немесе жойылған, редукцияға ұшыраған.
Денесі ақшыл түсті жұмсақ, былқылдақ болып келеді.
Ауыз аппараты: кеміргіш.
Ұзындығы 2 - 15 мм.
Қанаттары жоқ.

Жынысты даралар жұмысшылар мен солдаттарға қарағанда сыртқы құрылысы өте дамыған.
Денесінің түсі қара немесе қара – қоңыр.
Күрделі көздері бар, қарапайым көздері сирек кездеседі.
2 жұп үшбұрыштанған қанаттары бар.
Қанаттары өміріндегі алғашқы және соңғы репродуктивті ұшудан кейін, көбею кезінде денесінен түсіп, жойылады.

Ересек термиттердің қанаттары әртүрлі түске боялған, ақшыл – сары түстен, қара түске дейін.
Солдаттардың бас бөлігі ақшыл – сары, қызыл – сары, қара – қызыл немесе қара түсті де болады.
Мөлшері бойынша ең кіші термит Atlantitermes snyderi Nasutitermitinae түрі. Оңтүстік Америкадан шыққан, ұзындығы 2,5 мм.
Ал ең үлкені Американың Аризона штатынан шыққан Zootermopsis laticeps Тermopsidae, ұзындығы 22 мм – ге жетеді.
Алып қанаты бар термиттерге ұзындығы 45 мм болатын Macrotermes термиті жатады.
Ұзындығы 6 мм Serritermes serrifer Serritermitidae қанаты бар ең кішкентай термит қатарына жатады.
Қаната бар термиттердің қанаттарының ұзындығы 7 мм.
Қанаттары жоқ Mastotermes термиттерінің массасы 52 мг

ҚОРЕКТЕНУІ
Барлық термиттер целлюлозамен қоректенеді
Целлюлоза – энергияның көзі, бірақ алынуы өте қиын
Термиттер ағаш үгінділерімен, өсімдік қалдықтарымен немес ағаштың өзңмен тікелей түрде зиянын тигізіп қоректенеді.
Жұмысшы – термиттер ғана өз бетімен қоректене алады.
Солдаттарға және жынысты термиттерге қоректі жұмысшылар әкеледі.
Олар жұмысшылардың ауыз аппараттарынан шыққан экскреттермен қоректенеді.

ПАЙДАСЫ
Термиттер табиғатта өсімдік қалдықтарын қайта өңдеуші рөлін атқарады.
Олардың топырақты қопсытудағы орны ерекше. Себебі тропикалық аймақтарда бұндай насекомдар аз кездеседі.
Термиттер көбіне шіріген ағаштарды қорек етеді, ал ағаштардың өзіне тікелей зиянын қоршаған орта жағдайы қолайсыз болғанда ғана тигізеді.

ЗИЯНДЫЛЫҒЫ
Термиттердің адамзат баласына зияны өте мол.
Бұл насекомдар тропикалық аймақтарда ағаш құрылыстардың жауы. Кейбір жағдайда үйлердің құлауына да себепші болады.
Олар кез – келген ағаштан жасалған заттарға шабуыл жасайды. Мысалы: есіктер, үй жиһаздары т.б. көптеген заттар.
Сонымен қатар термиттер кітаптарға зиянын тигізеді. Оңтүстік Америкада 50 жылдан астам сақталған кітаптар өте аз, олардың барлығын термиттер қорек еткен.
Оңтүстік Шығыс Азия елдерінде термиттердің қаптап кетуінен кейбір елді – мекендерді көшіруге тура келген.

ТАРАЛУЫ, МЕКЕНДЕЙТІН ЖЕРІ
Термиттер тропикалық және субтропикалық аймақтарда кең тараған.
3000 – ға жуық түрі кездеседі.
Ресейде термиттердің 2 түрі бар. Сочи және Владивосток аймақтарында.
Бұрынғы СССР жерінде 7 термит түрі бар. Оның ішіндегі Түркістандық (Anacanthotermes turkestanicus) және үлкен закаспийлік (Anacanthotermes ahngerianus) термиттер ауыл шаруышылығына ұлкен зиянын тигізуде.

ANACANTHOTERMES TURKESTANICUS, ANACANTHOTERMES AHNGERIANUS

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Тілменбаева Ә. Т., Жармұхамедова Г. Ә, “Жалпы энтомология”, Алматы 1994 жыл
А. О. Сағитов, Н. Ж. Ашықбаев, Б. А. Дүйсенбеков, Қ. М. Төлеубаев, Н. С. Мұхамадиев, “Жалпы энтомология”, Алматы 2012 жыл.
https://www.google.kzstudopedia.ru
https://www.google.kz/manstar.ru